Trauma: wat is het en wat doe je eraan?

“Je zit hier wel naast me op de bank, maar ik voel dat je er niet helemaal bent. Een deel van je staat vér daarbuiten. Het is angstig en verdrietig en wil niet dichterbij komen”. Dit is typisch iets wat je hoort op een workshop bij Johannes Schmidt, traumatherapeut. In een kring van geïnteresseerden werkt hij telkens met iemand uit de groep, die bij hem op de bank plaats neemt, terwijl de rest toekijkt. Alhoewel, toekijken is niet het juiste woord: er gebeurt iets met zo’n groep, een soort groepstrance waarin iedereen mee ‘resoneert’. Iedereen heeft wel een deel dat herkenning voelt bij datgene wat er bij de cliënt speelt. Elke keer als ik bij zo’n bijeenkomst ben, raakt het me hoe behoedzaam deze man met de mensen werkt. Hoe hij zo’n open sfeer weet te creëren, dat iemand zich veilig genoeg voelt om het luikje naar deze verborgen getraumatiseerde delen open te zetten.

Wat is trauma?

Bij een (psychisch) trauma denk je misschien aan heel grote dingen, een zwaar ongeluk, oorlog, misbruik. Maar het kunnen ook veel kleinere dingen zijn, die je als kind als ‘te groot’ hebt ervaren. Trauma-expert Dr. Peter Levine heeft een erg mooi boek over over dit onderwerp geschreven, De Tijger Ontwaakt. Hij ziet trauma als het effect van een gebeurtenis (of een serie gebeurtenissen) die ooit te onverwacht, te snel of te groot was om er op dat moment goed op te kunnen reageren. De draaglast was op dat moment groter dan de draagkracht. Je was onvoldoende weerbaar en raakte overweldigd.

Wat gebeurt er bij een trauma?

Peter Levine ontdekte dat de mens na een traumatische gebeurtenis heel instinctief dierlijk reageert. In gevaar hebben we een natuurlijke dierlijke reactie van ‘flight or fight’ (vluchten of vechten), maar als dat niet mogelijk is, dan raakt ons zenuwstelsel overweldigd en komen we in een soort staat van bevriezing terecht. Het trauma onstaat dus als we uit een situatie weg willen, maar dat niet kunnen. Het is vooral een lichamelijk iets, het zit in je lijf. Je ontwikkelt je verder, en je leert jezelf aan om dat ene traumatische deel in het dagelijks leven te onderdrukken. En opeens steekt het af en toe de kop op. Als een oude bekende pijn, een enorm gevoel van hulpeloosheid, of als een overmatige respons op een kleine trigger. Of in de vorm van paniekaanvallen, slaapproblemen, en onverklaarbare lichamelijke pijnen.

Wat kun je eraan doen?

Er zijn verschillende manieren om met trauma’s om te gaan: familieopstellingen, EMDR, en allerlei therapieën zoals de ‘Somatic Experience’ die Peter Levine in genoemd boek beschrijft. Wat Johannes Schmidt doet in zijn sessies, is contact maken met het getraumatiseerde deel, het deel dat zich destijds heeft afgesloten. Met de juiste toon, woorden en mimiek praat hij tegen het deel: hij erkent het verdriet, of de boosheid, of de hulpeloosheid. De persoon bij wie hij dit doet voelt het onmiddellijk, vaak begint er ook een lichaamsdeel te reageren: een voet of hand die begint te trillen of bewegen. Door vervolgens contact met dat lichaamsdeel te maken, en in de beweging mee te gaan, kan eindelijk de energie gaan stromen die jarenlang bevroren zat in het lijf. Een vrouw van in de vijftig begint opeens enorm te stampvoeten, eindelijk mag alle boosheid eruit die ze vroeger niet mocht laten zien.

Onderbroken uitreiking

Soms gaat het om een heel oud deel, van een heel jong kind. Dan weet de cliënt eigenlijk niet eens waar het om gaat, kan er geen woorden aan geven. Het kan zomaar gaan om een kind dat te lang te vaak tevergeefs heeft uitgereikt naar een ouderfiguur die niet genoeg beschikbaar was. Of die nog teveel verstrikt zat in eigen problemen. Dat noemen we ‘onderbroken uitreiking’. Heel veel van ons hebben hiermee te maken gehad, en de een heeft er meer last van dan de ander. In de workshops van Johannes Schmidt krijgt zo iemand vooral veel fysieke geborgenheid: vastgehouden worden, onder een dekentje, en minutenlang, liefst urenlang, zo zitten, terwijl hij rustig doorpraat tegen de groep. Ondertussen zie je die persoon 100% tot rust komen, steeds dieper. Het is zó bijzonder om te zien hoe dat getraumatiseerde deel zich laat helen.

Mijn verhaal

Ik weet uit eigen ervaring hoeveel impact een trauma op je persoonlijkheid heeft. Op mijn 12e ben ik door het ijs gezakt en heb ik echt minutenlang in doodsangst gesparteld, met niemand in de buurt behalve mijn broertje die daar ook spartelde. Uiteindelijk hebben mensen ons horen gillen en zijn we gered. Sinds die dag heb ik jaren angst gehad op bruggen en in tunnels, dat dingen zomaar kunnen instorten. De shock destijds was té groot en té onverwacht om mee om te kunnen gaan. Ik heb er in al die puberjaren nooit met iemand over gepraat, ik ben compleet stil geworden, ook tegen mijn ouders. Niemand mocht zien wat ik voelde, op geen enkel vlak. Pas nu, nu ik al zoveel jaar aan mezelf werk met onder andere NLP en systemisch werk (familieopstellingen), heel ik stukjes van toen, durf ik mezelf weer meer te laten zien en stap ik steeds meer uit mijn schaduw.

Tenslotte

Ook in coachingstrajecten werk ik met trauma. Vanuit NLP en systemisch werk bestaan er verschillende methoden om trauma’s te helen. Het mooie van deze manieren vind ik dat je het trauma niet hoeft her te beleven, wat bij sommige therapievormen wel gebeurt (en ik bij EMDR aan den lijve heb ervaren). Er zijn eigenlijk maar weinig woorden bij nodig. Je kijkt er vanuit een veilige afstand naar, gedissocieerd. En met de hulpbronnen die je nu wel hebt, heel je het deel van jou dat die hulpbronnen destijds miste. Heb je last van een trauma, en belemmert het je om het leven helemaal te nemen? Blijf er dan niet mee rondlopen, zoek hulp! Of zoals Peter Levine schrijft: “Trauma is a fact of life, but it doesn’t have to be a life sentence.”