De kaart is niet het gebied

03nov 2014 door Mariette Dietz Geen reacties

‘Mag ik friet?’, vroeg onze dochter in het zwembad. ‘Nee,’ zei ik ‘Je hebt al een ijsje gehad, dat vind ik wel genoeg voor vanmiddag.’ ‘Boehoehoe, normaal krijgen we al-tijd frietjes en snoep en ijs!’. Hoe reageer je dan?

Dit blog in de serie NLP Vooronderstellingen gaat over:

De kaart is niet het gebied: de woorden die wij gebruiken zijn NIET de gebeurtenis die zij weergeven.

Ieder heeft zijn eigen model van de wereld

Wat gebeurt er hier? Cru gezegd hebben we te maken met 2 botsende wereldmodellen. We hebben van binnen allemaal ons eigen wereldmodel: hoe we de dingen die we zien/horen/meemaken voor onszelf weergeven. We filteren dingen weg, generaliseren dingen, trekken conclusies op basis van onze eigen ervaringen en herinneringen. Daardoor komen we in een bepaalde stemming, waardoor we dan weer naar buiten reageren met bepaald gedrag en bepaalde woorden. Maar welke radertjes er allemaal in je hoofd afgaan op het moment dat er input binnenkomt, dat weet je niet precies. Niet bij jezelf, laat staan bij de ander. Je zou kunnen zeggen dat je eigenlijk helemaal geen controle hebt op hoe dat wat je zegt bij de ander binnenkomt. Je ziet/hoort vooral wat er bij de ander weer naar buiten komt.

De radertjes ontleden

Laten we nog eens kijken naar het eerste voorbeeld van het zwembad en het kind dat boos is dat ze geen friet krijgt. En laten we dan eens kijken wat er allemaal van binnen gebeurt bij haar en bij mij.

Wat gebeurt er bij mij? Alle radertjes van binnen slaan alarm en roepen: ‘je hebt teveel gesnoept, ik wil niet dat jij zo dik wordt als ik, dus mijn antwoord is nee’.
De radertjes in haar hoofd zeggen iets heel anders: ‘Vorige keer in het zwembad met papa kregen we én een ijsje én friet. Dus als we naar het zwembad gaan, krijgen we ALTIJD ijs en friet. Bovendien vertelt mijn maag me dat ik te weinig gegeten heb vandaag’.

Eigenlijk is het een wonder dat we elkaar het grootste deel van de tijd wél lijken te begrijpen!

Miscommunicatie is zó gebeurd

Als we niet naar elkaars radertjes kijken en alleen vanuit onze eigen radertjes reageren, dan voelen we ons misschien onterecht boos of verdrietig. Want: ik analyseer met mijn radartjes háár gepiep, en trek van binnen mijn conclusie: ‘Wat een ondankbaar kind, ze heeft toch al een ijsje gehad. En dan dat gehuil om niks, alleen maar omdat ze geen friet krijgt, pfff het wordt tijd dat ze niet meer zo kinderachtig doet.’ Mijn radertjes zorgen ook dat mijn stemming en gedrag veranderen: ik word ongeduldig en geef haar op haar kop omdat ze zo reageert. Waarop zij zich helemáál onbegrepen zal voelen. Voor we het weten storten we onszelf onnodig in een draaikolk van boosheid en verdriet.

Met ‘de kaart is niet het gebied’ bedoelen we dat elk woord bij elk van ons een andere betekenis heeft. Je kunt iets wel een woord geven, zoals je een stad op de kaart een naam geeft, maar die stip op de kaart is níet het gebied zelf: het is maar een labeltje. Het woord ‘friet’ vormde voor mijn dochter op dat moment een label voor: ‘gewoonte, honger, lekker’. En bij mij voor: ‘fout, teveel, dik, irritatie’. Kun je het je voorstellen in je dagelijkse communicatie, thuis en op je werk: dat alles wat je zegt, bij een ander anders binnenkomt dan hoe jij het bedoelt? Eigenlijk is het een wonder dat we elkaar het grootste deel van de tijd wél lijken te begrijpen!

Leren kaartlezen

Nu je dit allemaal weet, wat is dan de oplossing? Probeer ondanks alle ruis de golflengte te vinden waarop je wel aansluiting met de ander hebt. Hier geldt: ‘Laat de sterkste de eerste stap nemen’: als jij iets wilt bereiken bij de ander (een kind dat luistert, een collega die meewerkt, een verschil van mening met je partner), stap dan eens goed in het wereldmodel van de ander. Voor zover je kunt natuurlijk…: probeer je de radertjes in de ander voor te stellen, en haak daarop aan. In het geval van het ‘frietje’ zeg ik dus tegen mijn kind: “Ik begrijp dat je vorige keer wel friet kreeg. Vandaag doen we dat niet. Ik snap dat je honger hebt, daarom gaan we zo naar huis en maak ik daar lekker eten voor je klaar.” Niet ingeven of toegeven, maar aansluiten is de oplossing. En als je de juiste radertjes te pakken hebt, zul je zien wat voor fijne wending een gesprek kan krijgen!