Omgaan met moeilijk gedrag van een ander

De komende weken ga ik de NLP-vooronderstellingen wat meer uitleggen. Dit blog gaat over:

Gedrag is aanpasbaar; het huidige gedrag is de beste keuze die er is.

Een interessante stelling, want eigenlijk staan er twee aannames die niet voor iedereen vanzelfsprekend zijn. Maar als ik ze als uitgangspunt neem in mijn leven, helpen ze mij enorm op momenten dat ik mijn geduld verlies. Bij collega’s, bij mijn partner of bij mijn kinderen: waarom doet hij nou zo raar? Snapt hij het nou nog steeds niet? Zit ze nou expres zo te zieken? Wat zit ze nou te mokken?

1. Gedrag is aanpasbaar
Dit wil je misschien nog wel geloven, dat gedrag aan te passen is. Al hoor ik ook heel vaak: “Zo ben ik nu eenmaal”. Ik vind het belangrijk om onderscheid te maken tussen wie je bent en wat je doet. Wie je bent, dat is niet echt aan te passen, al kun je natuurlijk nog wel je overtuigingen bijstellen over wie je bent, je zelfbeeld opkrikken. Wat je doet, is je gedrag. Dat stuur je nog altijd zelf aan, bewust of onbewust, die keuze heb je zelf. Soms weet je niet waar je gedrag vandaan komt, maar dat heeft te maken met onbewuste patronen, die je lijken te sturen zonder dat je het wilt. En ook die onbewuste kant kun je bijstellen. Als je weet wat je wilt veranderen, is het alleen nog een kwestie van dóen.

2. Het huidige gedrag is de beste keuze die er is
Dit vind ik het mooiste stuk aan deze vooronderstelling. Je impliceert dat gedrag een ‘keuze’ is, maar ook dat het op dat moment de beste keuze is die iemand heeft. Hij of zij kán niet anders. Een handige keuze? Misschien niet. Maar voor die persoon was er op dat moment blijkbaar geen beter alternatief, anders had hij daar wel voor gekozen. Een kind dat boos naar boven stampt, een partner die er niet helemaal bij is als je iets vertelt, een collega die een domme actie uithaalt, een manager die uit zijn slof schiet. Ze worden allemaal gestuurd door hun eigen onbewuste processen. Als ze een betere optie hadden gezien (die ik blijkbaar wel zie), dan hadden ze die wel gekozen.

Maar hoe zit dat dan met…?
Toen ik deze vooronderstelling voor het eerst las, schoten er allemaal ‘ja maar’s’ door mijn hoofd: hoe zit dat met serieverkrachters, met oorlogsmisdadigers, gewetenloze moordenaars? Dat kan een fijne discussie opleveren. Was hun gedrag écht de beste keuze die ze hadden? Ik denk van wel. Als je zó’n raar wereldmodel in je hoofd hebt, met blijkbaar te weinig scrupules en met nog meer zaken die andere mensen niet in hun wereldmodel hebben, dan is dit gedrag vast de beste keuze die iemand op dat moment heeft. Of het acceptabel gedrag is, is een tweede. Maar daar gaat het hier niet om. Mijn advies: pas deze vooronderstelling eerst in het klein toe, bij de mensen om je heen, voor je je aan grote thema’s waagt. En zie wat het je brengt.

Laat je verrassen
Kijk eens om je heen. Probeer te snappen dat iemand doet zoals hij doet, omdat hij is zoals hij is, en denkt zoals hij denkt. En dan bedoel ik niet dat je het gedrag van die persoon maar moet accepteren. Maar gewoon eens snappen waar het vandaan komt. Of als je dat niet snapt, te beseffen dát het ergens vandaan komt. Van een andere plek dan de vertrouwde plek waar jíj je gedachten, overtuigingen, ervaringen, normen en waarden vandaan haalt. Als je dan  begripvoller reageert, zul je ook een heel andere reactie terug krijgen. En heb je ook een opening om te zien waar het gedrag aangepast kan worden. Soms is het echt zo simpel….