De kracht van een opvoedopstelling bij kindercoaching

Een opstelling, of een familieopstelling, misschien heb je er wel eens van gehoord. Misschien klinkt het vaag of zweverig voor je. Toch is het juist iets dat ook bij kindercoaching van belang is. Ouders kloppen aan bij een coach omdat er iets met hun kind is. En heel vaak laat een kind met zijn gedrag dingen zien, die uit de familielijn van vader of moeder komen. In dit blog lees je hoe dit werkt.

Je familiesysteem

Elk huisje heeft zijn kruisje… in elk familiesysteem speelt wel iets, veel van ons herkennen wel dingen uit ons verleden of familiegeschiedenis die minder leuk waren. En natuurlijk is het bij de een wat erger dan bij de ander. Er zijn heftige situaties als oorlog, geweld, angst, zelfmoord, verlies en misbruik. Maar er zijn ook minder zichtbare dingen die impact hebben: ook buitengesloten familieleden, ruzie, geheimen, psychische problemen, baanverlies en zelfs miskramen beïnvloeden het systeem. En dat heeft weer invloed op de volgende generatie. En aangezien een kind voortkomt uit twee verschillende familiesystemen (aan vaders en moeders kant), kun je je wel voorstellen dat er hierbij best dingen kunnen spelen die het huidige gedrag van jouw kind kleuren.

Voorbeelden die bij een opstelling zichtbaar worden

Hieronder zomaar wat voorbeelden van dingen die invloed hebben op de volgende generatie. Het is niet zo dat het altijd zo gaat, maar dit zijn patronen die vaak voorkomen in een familiesysteem en ook terugkomen in een opstelling:

• Als jouw moeder het psychisch zwaar had, om wat voor reden dan ook, dan ben jij als kind voor haar en je broers en zussen gaan zorgen. En ben je nu als volwassene nog steeds aan het redderen en zorgen voor iedereen.
• Als jouw moeder vóór jou een kindje verloren heeft, dan ben jij dus eigenlijk niet de oudste. En kun je je hele leven een onrustig gevoel hebben over wat jouw plek is. Zelfs als je geen weet hebt van het gebeurde.
• Als iemand in jouw familie zichzelf van het leven heeft beroofd, kan het dat een ander familielied neerslachtige gevoelens waarneemt in zijn leven, die niet te verklaren zijn. Het kan dat die persoon dan onbewust dat overleden familielid een plek geeft door hem of haar te volgen in je gevoelens.
• Als iemand in jouw systeem was buitengesloten (door bijvoorbeeld geloofskeuze of geaardheid) kan het dat jij je ook vaak buitengesloten voelt. Ook dit kan een onbewuste beweging van trouw zijn aan je familie.
• Als jouw vader zijn boosheid niet mocht uiten vroeger thuis, heeft dat ook impact op hoe jij met boosheid omgaat. Misschien heb jij dat inhouden van boosheid overgenomen, of schiet je juist enorm door in boosheid die je wél uit.
• Als jouw jongere broer of zus zich gedroeg of gedraagt als oudste (de baas spelen, dingen voor jou bepalen), dan staan jullie niet meer op je eigen plek. Dit geeft veel onrust en gedoe, ook als je al volwassen bent.
• Als jouw opa of oma veel angst heeft ervaren in de oorlog, dan kan die onbewust zijn overgedragen op je vader of moeder, en voel jij ook regelmatig angsten die eigenlijk niet in verhouding staan  tot datgene waar je bang voor bent. Onbewust draag je dan de angst van je familie mee.

Opstelling in een groep of alleen

Soms gaan patronen over van generatie op generatie, zonder dat iemand eigenlijk weet hoe het ontstaan is. En soms is het wel duidelijk waar iets vandaan komt. In beide gevallen geeft een opstelling meer duidelijkheid. Misschien heb je wel eens gehoord van familieopstellingen in groepen: je zit dan in een grote kring en kiest dan uit de aanwezigen personen die jouw familieleden representeren, en zet deze op een bepaalde plek. Het bijzondere is dat die representanten op die plek ook echt gevoelens en gedachten waarnemen, die horen bij de persoon die ze representeren. Er wordt dan net zolang geschoven en gesproken, tot er weer rust in het systeem is.

Naast opstellingen in een groep, kun je opstellingen ook individueel doen, zoals bij oudercoaching. Met bijvoorbeeld poppetjes op tafel, die de verschillende familieleden representeren. En wat nog sterker werkt: met matjes op de vloer. Als je dan op de verschillende matjes gaat staan dan voel je in je lijf van alles gebeuren: starheid, of juist wiebelig, of je voelt emoties zoals boosheid, verdriet of eenzaamheid. Of er komen zinnen in je op als “Ik voel me niet gezien”.

Wat levert een opstelling op?

De kracht van een opstelling zit hem er ook in dat je afwisselend associeert (op de plek van de verschillende mensen staat en voelt) en dissocieert (op een afstandje kijkt en met je coach analyseert wat er nodig is). Soms is iemand helemaal verrast wat er uit een opstelling komt: “Ik wist helemaal niet dat dit speelde!”. Of: “Dat dít nu boven komt, hier heb ik echt nog nooit met iemand over gesproken”. Eigenlijk kun je het zien als delen van je leven, van je familie, die gezien en erkend willen worden. Door te beseffen wat er aan de hand is, ben je al bezig met verandering.

De keten doorbreken

Soms gaan bepaalde patronen al generaties lang op elkaar over. Door een opstelling te doen, doorbreek je dit patroon. Je kind is dan vrij om zijn/haar eigen leven te leiden, zonder al dat gedoe uit het verleden. Het hoeft niet te schreeuwen om aandacht, te compenseren, boos te doen, bang te zijn.

Voorbeeld: angst teruggeven

Voorbeeld: ik heb jaren geleden een opstelling rondom angst gedaan. Ik was alsmaar bang dat de wereld zou vergaan, dat er oorlog zou komen. Ik wist dat er in mijn vaders familielijn veel angst heeft gezeten rond de oorlog. Toen mijn vader 2 was, werd Rotterdam gebombardeerd en moest zijn moeder met hem vluchten van kelder naar kelder, terwijl haar man elders i het land gelegerd was. In deze opstelling werd me alleen maar gevraagd: “uit welke lijn komt je angst”, waarna ik een representant moest uitzoeken voor mijn vader. De begeleider gaf mij een zwaar voorwerp: “Dit is je angst. Geef hem maar terug aan je vader“. Ik liep naar degene die hem voorstelde, en tilde het voorwerp zijn kant uit. Volgens de theorie neemt de ander het dan aan met de woorden: “Dat klopt, deze angst hoort niet bij jou, die hoort bij mij”. Maar wat zei mijn ‘vader’? “Nee, ik kan het niet aannemen, het is teveel voor me”. Achter hem werden zijn ouders opgesteld. Pas toen kon hij het van mij aannemen en het neerleggen bij de mensen achter hem.

Sindsdien heb ik nooit meer die heftige angst gevoeld. Ik ben er wel eens mee bezig, hoe het met de wereld gaat, maar het grijpt me niet meer naar de keel. Ik heb nu een ‘gewone’ angst, en niet een doorgegeven oude angst.

Nieuwsgierig?

Wil je meer lezen over hoe zo’n opstelling bij oudercoaching gaat? In dit blog lees je hier alles over, met twee persoonlijke verhalen van ons gezin.