Liegen en stiekem gedoe is iets dat ouders vaak lastig vinden bij hun kind. Maar waarom doen ze dat eigenlijk, en hoe kun je hier het beste mee omgaan? In dit blog leg ik het uit en krijg je zes praktische tips om het liegen op een handige manier aan te pakken.
Waarom kinderen liegen
Kinderen liegen meestal niet om jou te kwetsen, maar ‘gewoon’ om negatieve gevolgen te vermijden. Ze komen liever niet in de problemen en gebruiken liegen vaak ook om schaamte te verbergen. En als je er hard tegenin gaat met boosheid en straffen, dan kan het leiden tot een vicieuze cirkel van straf en schaamte en nog meer liegen.
Laat jij je raken?
Sommige ouders kunnen witheet worden van liegende kinderen, terwijl anderen het wel corrigeren maar er niet zo door geraakt worden. Zelf heb ik er bijvoorbeeld niet zo’n moeite mee, terwijl voor mijn man eerlijkheid de allerhoogste waarde is. Hij kan er écht niet tegen als mensen liegen. Waarin herken jij jezelf? Als je zelf enorm heftig reageert, dan maak je de situatie misschien nog erger, omdat er allemaal emoties door elkaar lopen. Kijk dus ook hoe je zelf rustig blijft. En daar kunnen onderstaande tips ook bij helpen.
1. Begrijp dat liegen voortkomt uit schaamte
Wanneer je kind liegt, is dat vaak een manier om schaamte te verbergen. Ze voelen zich rot over wat ze gedaan hebben en willen wegduiken voor de gevolgen. Probeer in die situaties niet boos te worden, maar snap dat hun gedrag voortkomt uit zelfbescherming. Dit inzicht helpt je om kalm te blijven en constructief te reageren.
- Zeg dus niet: “Waarom lieg je altijd tegen mij? Je weet dat dit niet mag!”
- Maar zeg: “Ik snap dat je bang was om in de problemen te komen. Het is niet erg om fouten te maken, en als je eerlijk bent kunnen we die samen oplossen.”
2. Zorg voor een veilige omgeving voor eerlijkheid
Kinderen liegen minder wanneer ze zich veilig voelen om eerlijk te zijn. Zorg ervoor dat je kind weet dat eerlijkheid gewaardeerd wordt, zelfs wanneer je iets verkeerds hebt gedaan. Een veilige, niet-veroordelende sfeer helpt je kind aan om open te zijn, zonder bang te zijn voor strenge straffen.
- Zeg dus niet: “Als je blijft liegen, dan ben je je telefoon kwijt”
- Maar zeg: “Ik vind het echt fijn als je eerlijk bent, zelfs als het moeilijk voor me is. Want dan kunnen we samen een oplossing bedenken.”
3. Leg de nadruk op positief gedrag
Wat je aandacht geeft groeit. Focus je aandacht dus niet zozeer op die leugens of ander negatief gedrag, maar op de momenten waarin je kind wél eerlijk is of zich goed gedraagt. Geef complimentjes wanneer je ziet dat hij of zij een goede keuze maakt. Dit stimuleert je kind om eerlijker te zijn en vergroot ook het zelfvertrouwen.
- Zeg dus niet: “Je hebt weer niet gedaan wat ik vroeg. Waarom kun je nooit eens luisteren?”
- Maar zeg: “Het ging de vorige keer zo goed toen je eerlijk was. Ik weet dat je dit kunt. Laten we kijken hoe we deze situatie samen kunnen verbeteren.”
4. Gebruik passende consequenties in plaats van straf
Kinderen leren meer van consequente en logische gevolgen, dan van straffen die los staan van hun gedrag. Als je kind liegt om onder een taak uit te komen, kun je bijvoorbeeld extra verantwoordelijkheden geven. Zo leren ze dat eerlijkheid loont en bovendien leren ze in het algemeen dat hun gedrag gevolgen heeft en dat ze daar zelf invloed op hebben.
- Zeg dus niet: “Je krijgt geen schermtijd meer omdat je gelogen hebt.”
- Maar zeg: “Als je kiest om te liegen, heeft dat gevolgen voor mijn vertrouwen in jou. Dan kan het zomaar dat de volgende keer dat je iets van me vraagt, ik je daar nog niet verantwoordelijk genoeg voor vind. Terwijl als je eeriljk bent, het voor mij makkelijker is om jou meer vrijheid te geven”
5. Bouw actief aan succeservaringen
Kinderen die vaak gecorrigeerd worden, kunnen het idee krijgen van binnen dat ze niet OK zijn. Dit negatieve zelfbeeld kan ervoor zorgen dat ze vaker liegen om zich te beschermen tegen de angst om weer te falen. Precies wat je niet wilt dus. Je kunt dit veranderen door je kind regelmatig kleine succeservaringen te laten hebben. Geef taken waarin je kind kan slagen en focus op wat goed gaat. Dit vergroot het zelfvertrouwen en verkleint de aandrang om te liegen.
- Zeg dus niet: “Waarom moet je altijd zo liegen? Je maakt het me zo moeilijk.”
- Maar zeg dingen als: “Wil je me helpen met mijn telefoon? Ik krijg iets niet gedaan en jij bent daar zo handig in.”
6. Erken hun gevoel van alleen zijn
Veel kinderen die vaak liegen, voelen zich alsof iedereen tegen ze is. Dit gebeuren als ze vaak gedoe hebben gehad met ouders of leerkrachten: “Het is altijd mijn schuld”. Door simpelweg te erkennen dat ze zich soms alleen voelen in hun strijd, kun je een bruggetje maken en begrip tonen. Zeg bijvoorbeeld: “Voelt het soms alsof iedereen tegen je is?” Dit kan helpen om hun emoties te kalmeren en laat zien dat je begrijpt wat ze doormaken.
- Zeg dus niet: “Iedereen is boos op je omdat je nietluistert!”
- Maar zeg: “Ik kan me voorstellen dat het soms voelt alsof iedereen tegen je is. Dat is niet waar, we willen je juist helpen om het goed te doen. Hoe kan ik je daarbij helpen?”
Een verhaal uit de praktijk
Stel, je kind heeft geld gestolen en je weet het en toch ontkent je kind het. Dan is het cruciaal dat je rustig blijft. Benoem dat je snapt dat je kind je misschien schaamt. Ga niet door met vragen of hij of zij het gedaan heeft (want dat weet je toch al?).
Ga een open gesprek aan waarin je het belang van eerlijkheid benadrukt. Laat hem of haar weten dat fouten maken niet erg is en dat jullie samen naar een oplossing kunnen zoeken. Focus op het nemen van verantwoordelijkheid en op het herstellen (terugbetalen), in plaats van straf. Op die manier leert je kind dat eerlijkheid en het goedmaken van fouten meer gewaardeerd worden dan het niet vertellen van de waarheid.
Tenslotte
Kinderen liegen vaak uit angst of schaamte. Of het gevoel dat iedereen tegen ze is. Zorg voor een veilige en positieve omgeving en zorg voor kleine succeservaringen. En stimuleer ze op de momenten dat je het goed ziet gaan.
Wat ik ook een heel verhelderende blik vind op liegen, is deze uitleg van Tea Adema:
https://teaadema.nl/2020/04/waarom-liegen-kinderen/
En de belangrijkste tip: connectie gaat vóór correctie. Zorg voor een goede band met je kind, want dan is het veel eenvoudiger om bepaald gedrag te corrigeren.
Dit is heel herkenbaar. En ik reageer dus inderdaad te heftig.
Ik ga dus zeker deze tips gebruiken.