Motivatie: waarom straffen en belonen niet handig zijn

Motivatie: waarom straffen en belonen niet handig zijn

• Als je nu weer niet leert en een onvoldoende haalt, neem ik je Playstation af
• Als je een voldoende haalt, krijg je 5 euro

Ik hoor het vaak genoeg van kinderen. Je moet wat als ouders, om je kind in beweging te krijgen. Eigenlijk is al hun gedrag al geconditioneerd door straffen en belonen, het vermijden van pijn of het nastreven van een positief gevoel: als je je eerste stapjes zet, word je met luid gejuich ontvangen, dus daar ga je meer van doen. Als je te laat uit bed komt en je moet je daarom de hele week om half 8 melden, dan kijken veel kinderen de volgende keer wel beter uit.

Onze hele maatschappij doet het

Als je breder kijkt, is de hele maatschappij is erop ingericht, anders zouden we massaal te hard rijden en bij rood licht oversteken. En wat dacht je van het schoolsysteem waarbij alles om cijfers draait, bij de scholen zelf en bij de leerlingen.

Het werkt ook wel in zekere mate. Een jongen die ik van de week sprak zei: “Ik ga nu wel hard leren, want ik wil mijn Playstation terug”. En toch… als je écht iets aan die motivatie van je kind wilt doen, zijn straffen en belonen niet de beste opties. In dit blog leg ik uit waarom, en geef ik ook manieren hoe het ook kan.

Waarom werkt straffen of belonen niet altijd?

Het resultaat is snel, maar niet blijvend.
Zodra de beloning wegvalt, of je kind is niet meer bang voor straf, dan kan het gewenste gedrag weer verdwijnen.

Je intrinsieke motivatie vermindert.
Juist omdat we beloningen inzetten, gaan kinderen dingen doen om die beloning te krijgen. Niet omdat ze het zelf belangrijk vinden. Intrinsieke motivatie is dat je dingen doet die je leuk vindt of belangrijk vindt om te doen. Een kind kan zelfs concluderen dat het blijkbaar niet leuk of belangrijk is, want anders zou je er geen beloning aan koppelen.

De focus ligt op angst en wantrouwen.
Straffen vergroot angst en wantrouwen bij kinderen. Bovendien werkt het liegen in de hand. Liever doet je kind dan iets stiekem, om jouw boosheid en straf te ontlopen.

De controle is van buitenaf.
Met straffen en ook met belonen proberen we het gedrag van kinderen van buitenaf te beheersen. Handiger is het als ze hun zelfcontrole ontwikkelen en daardoor meer verantwoordelijkheid leren nemen voor hun gedrag en acties.

Wat helpt dan wel?

Positieve aandacht: In plaats van alleen te focussen op straffen, moedig gewenst gedrag aan, geef positieve aandacht. Vertel je kinderen wat ze goed doen en waarom dat belangrijk is.

Communicatie: Praat met je kinderen over hun gedrag en waarom bepaalde keuzes goed of minder goed zijn. Dit helpt ze dingen beter te begrijpen. Ik zie het altijd zo dat ze een beperkter wereldbeeld hebben dan wij, minder groot en minder gedetailleerd. En wij helpen met het uitbreiden en invullen van dat beeld.

Begrip en empathie: Toon begrip voor de gevoelens van je kind en probeer de redenen achter zijn of haar gedrag te begrijpen. Empathie (mee-voelen) creëert een sterke band. Het helpt je ook om geduldiger te blijven: stap eens wat vaker in de schoenen van je kind, hoe een situatie voor hem of haar voelt.

Samen doelen stellen: Stel samen doelen op voor het gedrag dat je wilt zien. Maak het een gezamenlijke inspanning en leg steeds de nadruk op de vooruitgang en je vertrouwen. Vergelijk je kind niet met een ander, maar benoem vooral wat je kind beter doet, vergeleken met hoe het eerst ging.

Zorg voor een positieve sfeer in het gezin: Creëer een omgeving waarin je gewenst gedrag stimuleert en daarbij ook het goede voorbeeld geeft. Zoek daarbij de balans tussen grenzen stellen en ruimte geven: ze hebben hun eigen mening en hun eigen emoties die ze mogen uiten.

Maar wat als je kind echt niet luistert?

Allemaal leuk en aardig, positief, begrip, empathie…  maar hoe ga je dan om met kinderen die alsmaar over grenzen gaan? Dan komt het toch meer neer op ‘passende consequenties’.

Consequenties: het lijkt een mooier woord voor hetzelfde, een consequentie van bepaald negatief gedrag is toch ook een soort straf. Het verschil zit hem vooral in het feit dat consequenties logische gevolgen zijn: als je te laat op school komt, is de consequentie dat je je eerder moet melden. Als je brutaal tegen je moeder doet, is de consequentie dat ze boos wordt en je niet naar je training brengt. Als je niet leert voor een toets, is de consequentie een laag cijfer.

Consequenties staan in direct verband met je gedrag. Je leert door dingen te ervaren en over de gevolgen na te denken.

Wat vooral helpt, is dat je je kind vóóraf al uitlegt over keuzes en consequenties: als jij kiest voor gedrag X is consequentie A, kies je voor gedrag Y, dan is consequentie B.

• Als je kiest om brutaal te doen, heb je kans dat ik je niet naar training wil brengen. Als je kiest om netjes tegen me te praten, dan heb ik ook meer voor jou over
• Als je kiest om te laat thuis te komen, dan moet je morgen een half uur eerder thuis zijn. Kies je ervoor om op tijd te zijn, dan mag je volgende keer wat langer wegblijven.

Blijf benadrukken dat je kind KIEST voor bepaald gedrag, want zo geef je je kind ook de mogelijkheid en ruimte om een andere keuze te maken.

Gratis ebook over motivatie

Ik heb al honderden pubers en ouders geholpen rondom dit thema. Wil je meer weten over motivatie, wat je vooral níet moet doen als ouder, en natuurlijk vooral wat wél werkt? Vraag dan mijn nieuwste gratis ebook aan:
De 10 dingen die je NIET moet doen om je kind te motiveren. En natuurlijk ook wat wél werkt.
Je ontvangt het meteen in je mailbox zodat je snel aan de slag kunt met je nieuwe aanpak.