Als ouder wil je je tiener helpen om zelfstandig taken aan te pakken, of dat nu gaat om schoolwerk, huishoudelijke klusjes of zelforganisatie. Een krachtig, maar vaak onopgemerkt hulpmiddel dat je kunt inzetten, is “primen“. In dit blog leg ik uit wat primen precies betekent, waar het woord vandaan komt, en hoe je het kunt gebruiken om je kind op een subtiele manier te begeleiden.
Wat is primen?
Primen is een techniek waarbij je je brein voorbereidt op een toekomstige actie door al enkele stappen te nemen. Denk bijvoorbeeld aan het ’s avonds klaarleggen van een schoolboek voor de volgende dag om te beginnen met leren. Je brein wordt als het ware ‘voorgeprogrammeerd’ om die actie later makkelijker en bijna automatisch uit te voeren. Primen is eigenlijk ook wat sporters leren bij mentale coaching: ’s avonds alvast die wedstrijd van morgen visualiseren. Zo train je je brein alvast om het morgen in het echt te laten zien.
Het woord “primen” komt oorspronkelijk uit het Engels en betekent letterlijk ‘voorbereiden’. Het wordt vaak gebruikt in de context van verf, waarbij een primer wordt aangebracht om de verf beter te laten hechten. Net zoals een primer zorgt voor een betere afwerking, bereidt primen je brein voor op de acties die je later moet ondernemen. Misschien ken je de ‘primer’ vooral uit de wereld van de persoonlijke verzorging: het zorgt ervoor dat je make-up beter blijft zitten en een mooier resultaat geeft.
Hoe werkt primen in de hersenen?
Primen werkt door onbewuste associaties te creëren. Ik zal een ander voorbeeld geven. Van de week reed ik naar mijn praktijkruimte, de eerste werkdag na de zomerstop. En ik dacht: “Nou dacht ik de hele zomer de tijd te hebben om eens die rommelkast op te ruimen, maar er is niks van gekomen”. Meer dacht ik niet. Ik nam me niks voor, het was gewoon een gedachte die door mijn hoofd schoot. In de middag viel er een sessie uit en voor ik het wist zat ik voor die kast op de grond alle stapels te sorteren en dingen weg te doen. Ergens had ik die ochtend blijkbaar toch een zaadje geplant bij mezelf.
Bij primen geef je je hersenen als het ware een zaadje dat later uitgroeit tot actie. Dit betekent dat je de taak later sneller, gemakkelijker en vaak met minder weerstand oppakt. En stel je maar eens voor hoe dit je puber kan werken om bepaalde taken te starten of af te maken. Ik zet het vaak in bij mijn coaching. Ik had eens een leerling die het écht wel wilde maar dan zei: “Ik voel me NU wel gemotiveerd nu ik met jou heb gepraat, maar ik weet niet of ik dat morgen nog voel”. Dan zeg ik: “Wat kun je vanavond alvast doen, om morgen die stap naar leren makkelijker te maken?”.
Hoe kun je primen inzetten als ouders?
Primen is op zoveel manieren toe te passen, hieronder volgen wat voorbeelden hoe je als ouders zaadjes kunt planten. Het zijn allemaal indirecte manieren van praten, waardoor het vaak ook minder weerstand oproept:
“Ik zag net dat je bureau bijna leeg is, dat ziet er al super uit!”
(Dit kan je kind aansporen om het laatste beetje rommel ook op te ruimen.)
“Ik ben benieuwd wat voor leuks je vandaag gaat meemaken”
(Het brein van je kind gaat dan vanzelf op zoek naar leuke ervaringen.)
“Dat boek ligt al klaar op je bureau, misschien kun je zo gewoon wat beginnen te lezen”
(De suggestie om wat te lezen is minder stressvol is dan “begin met leren”.)
“Ik zag net dat er nog maar twee hoofdstukken over zijn, lekker dichtbij de finish!”
(Dit focust op hoe ver ze al gekomen zijn en moedigt ze aan om het laatste stukje af te maken.)
“Stel je voor hoe fijn het is om straks te chillen als je je werk af hebt.”
(Dit legt de nadruk op de beloning aan het einde van de taak.)
“Heb je de tijd straks om even je spullen voor morgen klaar te leggen? Dat scheelt je morgenochtend weer stress.”
(Dit hint naar een klein voorbereidende actie die hun ochtend makkelijker maakt.)
Hoe kan je kind zelf priming inzetten?
Leerlingen kunnen priming gebruiken om zichzelf te motiveren om aan de slag te gaan. Hier zijn drie praktische tips die je vandaag nog kunt delen met je kind:
1. Maak je leeromgeving klaar de avond van tevoren
Bereid je voor door je spullen alvast klaar te leggen. Denk aan je schriften, boeken, laptop en pen op een opgeruimde, duidelijke plek. Dit zorgt ervoor dat je hersenen ‘s ochtends minder weerstand ervaren om aan de slag te gaan, omdat je omgeving al zegt: “Ik ben klaar om te beginnen.” Het is een kleine actie die je brein in de juiste stemming brengt.
2. Gebruik visuele reminders
Hang een korte reminder op je muur of bureau, zoals “Studeren om 16:00” of “Maak die opgave af na school”. Dit soort visuele signalen helpen je hersenen om zich voor te bereiden op de taak. Zelfs als je niet bewust naar het briefje kijkt, helpen deze reminders je brein alvast om de taak te plannen en uitvoeren zonder dat je het doorhebt.
3. Start met iets kleins
Het idee is om te beginnen met iets heel kleins, waarmee je jezelf voorbereidt op de grotere taak. Stel dat je moet studeren voor een toets, maar het voelt als een enorme berg werk. In plaats van meteen diep in de boeken te duiken, kun je jezelf voorbereiden door iets kleins te doen, zoals een paragraaf snel doorlezen of een samenvatting even bekijken. Of zelfs door alleen naar de titel en de kopjes te kijken en te bedenken wat je hier al vanaf weet. Dit is een kleine taak die je hersenen “opwarmt” zonder dat het
als een grote inspanning voelt.
Door klein te beginnen, geef je je brein het signaal dat je al bezig bent. Dit maakt de stap naar het grotere werk (zoals echt studeren) minder intimiderend, waardoor je vaak makkelijker in een productieve flow komt.
Tenslotte
Primen is een gemakkelijke en slimme manier die je kunt gebruiken om je kind te helpen omgaan met zichzelf en met allerlei verantwoordelijkheden. Op een subtiele manier kun je het brein voorbereiden op toekomstige acties. Ga er gewoon eens mee spelen, strooi af en toe met zo’n zinnetje en kijk wat voor effect het heeft. En dit geldt niet alleen voor je kind natuurlijk. Ook in je communicatie met andere mensen om je heen kun je eenvoudig op een indirecte manier zaadjes planten.
En ook bij jezelf kun je het toepassen: toen ik van de week iemand hielp met gewichtscontrole via hypnose, kwam ze zelf ook met het idee: ik ga me elke ochtend bewust voornemen hoe ik het met eten en bewegen ga aanpakken die dag. Ook dat is jezelf primen en werkt heel goed!
