Je ziet je kind uitstellen. Huiswerk blijft liggen, de cijfers zakken, en als je er iets van zegt volgt er vaak ruzie. Je vindt het zo zonde dat je kind niet alles eruit haalt wat erin zit – en toch lijkt elke poging om te helpen averechts te werken. Hoe komt dat? En belangrijker nog: wat kun je doen zodat je je kind meer motiveert?
Als coach begeleid ik jongeren in deze situaties. Wat ik door de tijd heen heb ontdekt, en niet alleen bij motivatieproblemen, is dat we naar het hele plaatje moeten kijken: uit wat voor nest komt het kind, hoe gaat het met de ouders onderling, wat hebben die in hun rugzak waardoor ze het zo lastig vinden met hun puber. En zijn ze bereid om daar ook naar te kijken… om misschien die lat wat omlaag te krijgen in plaats van tevergeefs hun kind te blijven aansporen?
Het misverstand over motivatieproblemen
“Als hij nou gewoon aan het werk gaat, was alles zoveel makkelijker”. Maar ja… dat gaat dus niet vanzelf. Ik grap vaak dat er helaas geen pil voor bestaat, motivatie is nu eenmaal complexer dan het lijkt.
Vaak hebben de ouders die hulp zoeken voor hun kind al zoveel geprobeerd dat ze zich machteloos voelen en alleen nog maar dat ‘luie gedrag’ zien. En dat maakt weer dat je kind zich niet echt begrepen voelt.
Het is belangrijk om te begrijpen wat er speelt achter die motivatieproblemen. Vaak is er een diepere oorzaak: angst om te falen, perfectionisme, of – onderschat deze niet: “Mijn ouders hebben echt totaal geen idee wat er in mij omgaat”. Wanneer je kind zich onder druk gezet voelt, kan dit leiden tot uitstelgedrag, faalangst, of zelfs totale blokkades. Dat is waar het vaak spaak loopt: veel leerlingen die ik spreek, hebben al een periode achter de rug van ruzies en discussies met ouders die zich zorgen maken en allerlei maatregelen inzetten waardoor de band nog meer is verslechterd.
Dus terwijl je wanhopig probeert om je kind aan het werk te krijgen, voer je de druk op, gaat je kind in de weerstand, en bereik je juist het tegengestelde van wat je wilt. Denk maar aan: “Ik wilde mijn kamer al opruimen maar omdat jij het zegt doe ik het niet meer”. Tip: lees straks ook dit artikel over weerstand en ‘tegenwil’.
Loslaten is niet dat je alles in de soep laat lopen
Als ouder wil je het beste voor je kind. Maar de angst dat je kind blijft zitten of moet afstromen, kan ervoor zorgen dat je alsmaar gaat sturen op resultaten. Veel ouders aan wie ik adviseer om het wat meer los te laten, zeggen: “Dat hebben we al eens gedaan en dat liep helemaal mis.”
Maar loslaten betekent niet ‘niets doen’, maar ‘anders begeleiden’. Loslaten is dat je je eigen angst meer loslaat, je eigen frustratie. En natuurlijk laat je je kind ook niet als een baksteen laat vallen. Je hoeft je er ook niet zomaar bij neer te leggen dat niet alles ‘eruit komt’ dat erin zit. Loslaten betekent dat je je focus verlegt: van presteren op korte termijn naar het creëren van een omgeving waarin je kind op langere termijn kan groeien. Uiteindelijk wil je ook dat je kind op z’n vervolgopleiding ook zelfstandig aan de slag gaat, bovendien komt er een tijd dat geld voor een goed cijfer niet meer gaat werken als motivatie.
Focus dus minder op cijfers en meer op het proces van leren. Als je vertrouwen blijft uitstralen, ook als resultaten tijdelijk tegenvallen, geef je je kind de ruimte om zelf verantwoordelijkheid te leren nemen. Die ruimte is essentieel voor intrinsieke motivatie. Het aapje moet op de juiste schouder zitten.
Tips hoe je je kind op een andere manier motiveert
- Kleine stappen zetten: Begin met het loslaten van één specifiek gebied, zoals ‘gewoon’ huiswerk of een bepaald vak, en kijk hoe je kind dat oppakt. Geef je kind feedback op wat goed gaat, en bespreek samen wat beter kan.
- Ruimte geven voor fouten: Het is misschien eng, maar fouten maken is essentieel voor leren. Als je kind merkt dat fouten maken niet het einde van de wereld is, durft het meer te proberen. Als jij al cynisch roept: “Ja dat beloofde je vorige keer ook”, dan voelt je kind geen ruimte meer.
- Niet direct ingrijpen: Wanneer je ziet dat iets mis dreigt te gaan, probeer dan eerst te observeren en je kind te laten ontdekken hoe het een oplossing kan vinden. Oeh die is zó lastig! “Je ziet hem op hoge snelheid richting die muur gaan”, zei een vader laatst. Je wilt het voorkomen, maar echt, soms helpen je hints niet en moet het maar gebeuren. Dan helpt het meer om achteraf te evalueren.
- Misschien de belangrijkste, blijf werken aan de goede relatie: laat je kind merken dat hij of zij helemaal OK is en dat je van hem of haar houdt, ongeacht het gedrag of schoolresultaten. Lach samen, toon interesse, strooi met ‘relatiegebaren‘, kleine dingen die maken dat je kind zich gezien en begrepen voelt.
Het loslaten voelt misschien ongemakkelijk, en ja, soms lijkt het alsof er even niets gebeurt en niks verandert. Maar juist in die ruimte ontstaat de mogelijkheid voor echte ontwikkeling. Vertrouw erop dat je kind, met jouw steun, stap voor stap leert hoe het verantwoordelijkheid kan nemen en zichzelf kan motiveren.
"Maar onze oudste doet wél zijn best"
In dit blog ligt de nadruk op de aanpak van ouders en wat er misschien anders kan. Maar sommige ouders zeggen: “Onze oudste heeft nooit moeite gehad met motivatie en werkt wél zelfstandig. Dus hoe kan het dan aan ons liggen dat onze jongste zo weinig doet?”
Elk kind is anders. Wat voor de een werkt, kan voor de ander juist averechts werken. Vergelijk het met planten: sommige bloeien op in de volle zon, anderen doen het beter in de schaduw. Beide zijn gezond, maar vragen een andere aanpak. Kijk naar wat je jongste nodig heeft, in plaats van te verwachten dat dezelfde aanpak altijd werkt.
Misschien stroomt hij af of blijft hij zitten
De reden waarom ouders hulp inschakelen is vaak de angst dat een kind afstroomt of blijft zitten. Het voelt als een grote of onnodige stap terug. Maar definieer ‘onnodig’. Een kind maakt ook een sociale ontwikkeling door, een emotionele ontwikkeling. School is maar één van de gebieden waar het brein ruimte voor moet vrijmaken.
Angst is een slechte raadgever: straks komt ze op een foute school, straks is hij al zijn vrienden kwijt. Wat als het nou eens een perfecte move blijkt? Een stap naar een leeromgeving die op dat moment beter past bij wat je kind nodig heeft? Sommige kinderen hebben een rustiger tempo of een andere leerstijl nodig om echt te floreren. Het loslaten van de angst voor “mislukking” betekent dat je ruimte creëert voor je kind om te ontdekken waar het wél in uitblinkt, op een manier die echt bij hem of haar past.
Met andere woorden:
Je haalt alles eruit wat erin zit door het kind zelf de ruimte te geven om dat te ontdekken, in plaats van dat jij bepaalt wat er ‘uit’ moet komen.
Wat kun je ánders doen als ouder?
Het goede nieuws? Jij kunt als ouder echt het verschil maken. Hier zijn een paar manieren waarop je je kind motiveert, zonder meer druk uit te oefenen:
- Loslaten van controle: Wanneer je stopt met focussen op het resultaat en meer aandacht geeft aan het proces, ontstaat er ruimte voor intrinsieke motivatie. In plaats van het eindcijfer te beoordelen, kun je bijvoorbeeld de inspanning en doorzettingsvermogen van je kind waarderen.
- Complimenten geven voor de moeite: Wanneer je alleen complimenten geeft voor het resultaat – zoals een goed cijfer – leert je kind dat prestaties de enige manier zijn om waardering te krijgen. Als je echter waarde hecht aan de inspanning, zal je kind meer gemotiveerd raken om het beste uit zichzelf te halen.
- Gesprekken zonder oordeel: Als je je kind benadert vanuit nieuwsgierigheid, in plaats van kritiek, kan dat veel verschil maken. Vraag niet “Waarom heb je je huiswerk niet gedaan?” maar “Wat vind je lastig aan dit huiswerk?” Of, “Wat zou je kunnen doen om het wat gemakkelijker te maken?” Dit geeft je kind ruimte om zelf te denken en mogelijke oplossingen te bedenken.
Door deze kleine veranderingen in je benadering kun je de manier waarop je kind zich ontwikkelt radicaal veranderen. Het draait niet om het “harde werken” of het behalen van goede cijfers; het draait om het proces, het zelfvertrouwen en het gevoel van autonomie.
Mijn eigen switch als professional
Jarenlang dacht ik: “Als ik een recept heb om elk kind gemotiveerd te krijgen, heb ik het gouden ei in handen”. Ik ben tenslotte ook ondernemer. Maar met de tijd ontdekte ik dat de echte sleutel vaak bij de ouders ligt. Het waren niet altijd de kinderen die vastliepen, maar de verwachtingen en angsten die ze van huis uit meekregen. Wat ouders denken en vinden over over succes en falen speelt een cruciale rol in de motivatie van hun kinderen.
Als je je meer bewust wordt van je eigen angsten en verwachtingen, of meer loskomt van je eigen aangeleerde patronen, zie je meestal dat je kind veel meer kan bereiken dan je had gedacht.
Tenslotte
Ik ben zelf opgegroeid met een enorme focus op schoolniveau en op cijfers. Ik merk het nog aan mijn moeder als ze naar haar kleinkinderen vraagt. Zelf heb ik het meer losgelaten. Ik had zo’n puber die andere prioriteiten had, lees mijn oude blogs maar terug. Hij ging elk jaar maar nét aan over, terwijl hij echt slim genoeg was. Maar gamen was belangrijker, sporten was belangrijker. Ik herken de struggle als ouder: moet je er bovenop zitten of juist loslaten.
Wat mij enorm hielp, en dat is ook de kern van dit blog, was de interne JA op: “Hij mag best blijven zitten, hij mag best afstromen”. Nou zei ik dat niet elke dag tegen hem, maar wel tegen mijn moeder als ze in de zenuwen zat. Met zijn werkhouding paste hij niet echt op het VWO, vond ik. En hij mocht er best langer over doen. “Wat KNAP van jou”, zei ze dan. Maar weet je, die interne JA maakte dat ik minder panisch op zijn uitstelgedrag reageerde, dat ik er samen met hem om kon lachen, en dat er verbinding was.
Inmiddels is deze knul een hardwerkende student, het is echt allemaal goed gekomen.
Wil je hier eens samen met mij naar kijken, wat jij kunt doen en hoe jij je kind meer motiveert? Begin dan eens met mijn online training ‘Motiveer je puber’ om te ontdekken wat er in jullie situatie anders kan!
