Onze zoon van 19 studeert inmiddels. Op de middelbare school hadden we best wat gedoe over z’n werkhouding. Huiswerk werd uitgesteld, leerwerk werd pas op het laatste moment opgepakt, hij had andere prioriteiten met gamen en sporten. Hij dreef mij met mijn bezorgdheid vaak tot wanhoop. Het voordeel is dat het de afgelopen jaren tot leuke en herkenbare blogs heeft geleid. The struggle is real!
Onlangs ontdekte hij uit zichzelf het boek Atomic Habits van James Clear. In het Nederlands vertalen ze het ook wel met Elementaire gewoontes, maar dat klinkt net even minder lekker vind ik. Een boek over motivatie en goede gewoontes.
We hebben er leuke gesprekken over: hoe de kleine gewoontes die je dagelijks opbouwt, een groot verschil kunnen maken. Het is alsof er kwartjes vallen en hij ineens ziet hoe hij zichzelf kan motiveren en consistent kan werken aan zijn doelen.
Hieronder lees je alvast de kernprincipes uit het boek. En wie weet is het iets om ook in huis te halen!
1. Begin met mini-gewoontes: kleine stappen die alles makkelijker maken
In zijn boek legt de schrijver uit dat je enorme veranderingen kunt bereiken door juist klein te beginnen. Ik zie onze zoon dat ook doen. Hij zat in een boekenclub voor studenten en moest een megadik boek uit hebben op een bepaalde datum. Hij nam zich voor minimaal 25 pagina’s per dag te lezen en hield zich daaraan. Dat klinkt misschien onbenullig, maar het gaat erom dat de drempel laag is, dat er een duidelijk doel is om af te vinken, waardoor je makkelijker in beweging komt.
Voorbeeld: In plaats van je kind te vragen om te “leren voor die toets” (wat groot en intimiderend kan voelen), kun je voorstellen om gewoon alleen die eerste paragraaf alvast door te lezen en te begrijpen. Kleine stapjes wekken minder weerstand op en maken het makkelijker om te beginnen.
En als mini-gewoonte kun je ook zorgen dat je uit school even checkt wat er voor morgen gedaan moet worden. Dan weet je meteen of je een korte of lange hangtijd kunt inlassen.
2. Koppel het leren aan vaste momenten of gewoontes: de kracht van ‘habit stacking’
Clear legt in zijn boek uit wat ‘habit stacking’ is: je koppelt een nieuwe gewoonte aan een bestaande, vaste gewoonte. Bij ons thuis was dat een paar jaar terug bijvoorbeeld ‘leren na het eten’. Vóór het avondeten was ondoenlijk, dan kwamen wij thuis, zat hij al te gamen, en kreeg je hem nauwelijks losgeweekt. Maar na het eten is een handig moment: dan is hij al los is van z’n computer en telefoon. Dan is het makkelijker om meteen een half uurtje aan het werk te gaan, meteen beneden aan tafel. Nu hij student is, is dat tijdstip vaak verlegd naar de nacht: als wij naar bed gaan, gaat hij nog aan de studie.
Voorbeeld voor thuis: Stimuleer je kind om een klein leerdoel aan een dagelijks ritueel te koppelen, bijvoorbeeld “Elke dag na het avondeten 1 paragraaf samenvatten.” Op deze manier wordt leren een vast onderdeel van de dagelijkse structuur, net zoals tandenpoetsen of handen wassen.
3. Maak het aantrekkelijk: zorg voor kleine beloningen
Motivatie wordt vaak sterker als er een beloning aan gekoppeld is. Dit betekent niet dat je voor elke voltooide opdracht een cadeau hoeft te geven, maar het kan op allerlei manieren.
Kinderen kunnen dit ook prima zelf: als ik dit af heb, mag ik een kwartier op mijn telefoon. Als ik alles geleerd heb, mag ik een milkshake halen. Als ik mijn planning haal voor die dag, mag ik mijn serie kijken. Natuurlijk vraagt dit ook discipline, dit soort dealtjes met jezelf afsluiten, maar sommige leerlingen gaan hier echt heel goed op.
Tip: Stel kleine, realistische beloningen in voor het behalen van bepaalde doelen, zoals het kijken van een favoriete serie of een kwartiertje gamen na 30 minuten geconcentreerd studeren. Dit helpt om leren te zien als iets dat ook leuke effecten kan hebben, het geeft een dopaminekick in het beloningscentrum in je brein.
4. Verwijder afleidingen: zorg dat het makkelijker is om te beginnen en door te gaan
Je moet proberen om alles wat je gewoonte verstoort, vooraf uit de weg ruimen. Ik merk het zelf ook: als mijn telefoon op tafel ligt tijdens een coachsessie, ben ik wel in gesprek met de ander, maar een paar % van mijn onbewuste aandacht gaat naar dat ding. Terwijl als ik er een boek overheen leg, dit al minder gebeurt. Nog beter is natuurlijk om het ding in een andere kamer te leggen.
En zo was het voor ons kind ondoenlijk om boven aan zijn bureau te gaan leren, want dan zat hij pal voor zijn PC en is de drempel wel heel laag om dat ding aan te zetten.
Onze dochter is een fervent voorstander van studeren in de plaatselijke bibliotheek: een plek die helemaal met studeren is geassocieerd, te midden van andere mensen die ook in die energie zitten.
Tip: Moedig je kind aan om een speciale ‘leerplek’ te maken, zonder afleidingen zoals telefoons, PC, of andere dingen die verleidelijk zijn. Door de studie-omgeving ‘schoon’ te houden, wordt het makkelijker om focus te behouden.
5. Zie het als een identiteit: word iemand die elke dag iets leert
Een van de belangrijkste inzichten uit Atomic Habits is dat blijvende veranderingen makkelijker vol te houden zijn als ze deel worden van je identiteit. Jongere leerlingen vinden dat lastig: ze leren vaak omdat het van hen verwacht wordt; de motivatie komt extern, van een leraar of ouder. Dit werkt op korte termijn, maar maakt leren een taak in plaats van een deel van hun zelfbeeld.
In hogere klassen ontstaat vaak intrinsieke motivatie: leerlingen voelen al meer wat ze willen en zien zichzelf steeds meer als iemand die zelf verantwoordelijkheid draagt. Dit verschuift leren van “iets dat je doet” naar “iemand die je bent,” wat James Clear in zijn boek “leren op identiteitsniveau” noemt.
Door bij leerlingen al vroeg positieve eigenschappen op te wekken en te benoemen, zoals nieuwsgierigheid of doorzettingsvermogen, gaan ze leren meer als een deel van zichzelf zien. Dit helpt ze om gewoontes rondom leren langer en beter vol te houden.
Tip: Help je kind om trots te zijn op de kleine stappen. Zorg in je taalgebruik dat je kind zichzelf gaat zien als iemand die gemotiveerd is en moeite doet. Complimenteer niet alleen prestaties, maar ook de inzet die ze laten zien – ondanks alle afleiding die er is, of ondanks dat ze het niet leuk vinden. Zo voelt je kind ze zich gesteund en groeit die nieuwe identiteit.
Tenslotte
Als ouder speel je een grote rol in het helpen ontwikkelen van de leerhouding van je kind. Door bewust om te gaan met hoe je je kind motiveert, kun je gewoontes aanwakkeren die voor blijvende groei zorgen. Dwang is meestal niet de handigste manier.
Wil je nog meer weten over hoe je motivatie kunt stimuleren? Vraag dan mijn gratis e-book aan: “De 10 dingen die je NIET moet doen om je kind te motiveren”. In dit e-book deel ik de valkuilen waar we als ouders vaak instappen, en leg ik uit wat wél werkt om een leerhouding op te bouwen die blijft. Maak samen leren leuker en natuurlijker, en geef je kind de kans om van leren echt een deel van zichzelf te maken.
