Motivatie: waarom doen we niet wat we moeten doen?

Motivatie: waarom doen we niet wat we moeten doen?

Een meisje uit de brugklas wist het mooi te brengen deze week:

• ik wil echt wel over, want ik wil niet naar kader
• ik kan geen Engels, want dat is te moeilijk en ik haal toch alleen maar vieren
• ik leer eigenlijk nooit, want als ik klaar ga zitten om te leren, ga ik toch wat anders doen
• ik voel me vaak echt te dom

Voor een buitenstaander is het zo logisch:  natuurlijk haal je vieren als je niks leert, dat heeft niks met dom te maken. En als je echt over wilt zul je toch wat moeten veranderen. Logisch…

En toch, dit is hoe het vaak gaat met pubers. En niet alleen met pubers. Als je baalt dat je overgewicht hebt, maar je blijft wel snaaien en op de bank zitten, dan verandert er ook niet veel. Waarom doen we dan niet wat we eigenlijk moeten doen?

De redenen dat we niet in actie komen

Lees de onderstaande redenen maar eens door, en denk eens aan dingen waarvoor je zelf moeilijk in actie komt. Je herkent er vast wel een paar. En als je het doortrekt naar je kind, is het helemaal herkenbaar.

1. Je weet niet wat je moet doen. Soms ontbreekt het overzicht, zeker voor je puber, zeker als ze tijdens de les maar half opletten. En natuurlijk staat het ergens in Magister of andere tools. Maar als je het niet weet, hoef je niks te doen, dus een beetje kop-in-het-zand-gedrag is ook vrij normaal.
2. Je gelooft niet dat het nut heeft. Een veel voorkomend probleem bij pubers: hoezo moet ik dit doen? Wat is het nut van wiskunde? Waarom moet ik dit leren? Waarom moet ik uit bed voor een les waarin ik toch niks leer?
3. Je weet niet hoe. Zeker met pubers kunnen de voor ons simpelste dingen zoals ‘Engels leren’ al te vaag zijn. Hoe pak je dat aan? Wat is een goede manier? Hoe leer je grammatica? En als kinderen dan ook PO’s krijgen met de meest creatieve opdrachten, dan kunnen ze soms de weg kwijt raken. Voor hun brein is niks doen dan de snelste oplossing.
4. Je hebt er geen zin in. Zeg nou eerlijk, jij pakt misschien ook wel liever een chipje dan een stukje rauwkost als je een serie kijkt. Morgen begin ik. Morgen ga ik het echt doen. En dan is ons brein al volgroeid. Voor een puber is het extra moeilijk om verstandige keuzes te maken, als de leukere keuzes (afspreken, gamen, TikToks kijken) zoveel aantrekkelijker zijn.
5. Je doet het wel, maar blijft het niet doen. Als het langetermijndoel te ver weg is (en dat is het einde van het schooljaar al voor een puber), dan is het moeilijk om dingen vol te houden en motivatie op te brengen. Bedenk zelf maar eens al die keren dat je goede voornemens had, maar het uiteindelijk toch niet volhield.

Wat kan helpen voor meer motivatie

De volgende tips zijn handig om je over deze drempels heen te zetten. Misschien voor jezelf, als je bepaalde veranderingen nu eindelijk eens wilt doorzetten. Maar hou ze ook in je achterhoofd als je met je kind praat. Alleen maar “Hup aan de slag jij, anders beperk ik je schermtijd” is niet helpend op de lange termijn. Help je kind nadenken over alle onderstaande punten:

1. Bewustwording: waar ben ik nu eigenlijk mee bezig

Bij het meisje uit de inleiding van dit stuk, dat niet leert en onvoldoendes haalt, helpt ook een stukje bewustwording. Even uitzoomen en vertellen wat je zojuist van haar hoorde. Dus eigenlijk doe je niks, want je hebt geen motivatie, waardoor je onvoldoendes haalt, en daardoor vind je jezelf dom, waardoor je niks blijft doen? Maar je wilt wel over? Niet zo logisch eigenlijk, toch? Het is belangrijk dat ze dat snappen. Maar niet als het op een aanvallende of bestraffende manier wordt verteld, want dan schiet je vanzelf in de verdediging. Wat vaak beter werkt, is er samen om lachen.

Zelfreflectie, nadenken over jezelf, is een van de belangrijkste dingen om te leren: wat ging er mis en hoe kan ik dat in de toekomst voorkomen? In de waan van de dag stoten we ons een paar keer tegen dezelfde steen. “Als je doet wat je altijd hebt gedaan, zul je krijgen wat je altijd hebt gekregen”.

2. Vertrouwen: geloven dat je kunt veranderen

Ik hielp een meisje van 12 dat nog in haar bed plast ’s nachts. Voor we het dan gaan hebben over hoe ze dat kan trainen en aanpakken, moet ik eerst werken aan haar geloof dát het kan veranderen. Als je al zoveel hebt geprobeerd en zoveel ‘mevrouwen’ hebt gesproken de afgelopen jaren, dan zakt de moed je in de schoenen. Naast motivatie is vertrouwen op op een goede afloop essentieel.

Hetzelfde geldt voor rokers, of mensen met overgewicht: je moet eerst geloven dat je kunt veranderen, dat die mogelijkheid voor jou bestaat.

Onze eigen zoon zei al sinds de brugklas: “Toetsweken kan ik gewoon niet. Ik kan niet van tevoren beginnen met leren en dan vergeet ik toh alles weer”. Ondertussen is hij wel geslaagd, dus zelfs examenweken heeft hij overleefd. Soms helpt het al om een beetje door te prikken bij zo’n uitspraak, zeker als ze ‘altijd’ of ‘nooit’ of ‘alles’ of ‘niks’ gebruiken. Een meisje zei me: “Ik kan echt NUL woorden Engels”, dan vraag ik “Echt NUL?” “Ja!” “Zeker weten? Yes, no, I love you? Dat zijn er al 5!”. En dan komt er vaak wel een opening…’ok een paar woorden wel’.

3. Vaardigheden: wat kun je nog leren en oefenen

Wat moet je eigenlijk kunnen, om de dingen te doen die je moet doen? Misschien moet je leren te focussen, of om op te letten als een PO wordt uitgelegd in de klas. Of moet je beseffen welke dingen je afleiden en daar wat aan doen. Of moet je leren hoe je een planning maakt. Soms moeten kinderen echt leren hóe ze moeten leren. Alsmaar doorlezen is niet zo’n handige methode. Of ze moeten leren doorzetten als het lastig is. Of leren ‘nee’ zeggen tegen sociale druk.

Sommige kinderen moeten leren om hulp te vragen, bij hun docent, ouders, of wie dan ook. Of leren zélf op onderzoek uit te gaan, als ze geen klik met hun docent hebben.

Leren van je missers is ook een belangrijke, de hierboven genoemde zelfreflectie: wat ging er niet goed bij dat SO, hoe kan ik dat volgende keer anders aanpakken? Te kort voor de deadline begonnen? Volgende keer dus eerder beginnen.

Door te bedenken wat je nog moet leren, of wat je kind nog moet leren, kun je ook bedenken hóe je dat gaat leren in de praktijk. Ook weer stap voor stap… tot je er steeds beter in wordt.

4. Kleine stappen: zorg voor veel kleine succeservaringen

Kleine stappen zorgen voor snel succes, dat geeft weer dopamine in je brein, die kick alsof je weer een level verder bent gekomen. Dát zorgt voor motivatie. Dus niet beginnen aan ‘een hoofdstuk biologie’, maar begin met het lezen van de titel van de eerste paragraaf. En de tussenkopjes. En dan de inleiding. Snap je wat er staat? Dan weer een stukje lezen. Lees hier hoe je stap voor stap tekstvakken leert.

Een kleine stap is ook: ik ga 5 minuten écht aan de slag, en dan nog eens 5 minuten, en daarna beslis ik of ik doorga. Dikke kans dat je dan in een goede flow zit en verder gaat. Kleine haalbare stappen zijn het succes voor een goede aanpak.

5. Discipline: zorg voor goede gewoontes om het vol te houden

Het kost best kracht om een draaimolen in de speeltuin in beweging te krijgen. Maar als hij eenmaal draait, dan hoef je maar af en toe een zwengel te geven. Zo werkt het ook met het creëren van goede gewoontes. Veel belangrijker dan motivatie!

Bedenk hoe je dagen eruit gaan zien en organiseer je omgeving eromheen. Maak het jezelf zo makkelijk mogelijk om te gaan beginnen: dat de tijd en ruimte er is, dat je plek opgeruimd en uitnodigend is, dat je weet wat je gaat doen. Maar vooral: dat dit een herhalend patroon is, dat je dit elke dag, elke week opnieuw doet. Zoals je ochtendroutine na het opstaan, of je avondroutine voor je naar bed gaat: al die dingen doe je op de automaat, daar hoef je niet eens over te twijfelen.

Een paar jaar geleden heb ik mijn eetpatroon omgegooid: ik eet geen zoetigheid meer, ik eet geen brood, pasta, rijst of aardappelen meer. Ik ben op deze manier 34 kilo afgevallen en doe het nu nog steeds, om op gewicht te blijven. Natuurlijk kan ik een koekje aannemen als iemand het aanbiedt. Maar door principieel ‘nee’ te zeggen, hoef ik niet steeds na te denken en te twijfelen.

Eigenlijk gaat het hier om een identiteit: ik bén nu zo. Voor rokers die willen stoppen is het belangrijk dat ze zichzelf gaan zien als een niet-roker. En voor studenten geldt: “ik bén een student”. Als je zoiets echt voelt op identiteitsniveau, dan wordt het ook makkelijker om je gedrag daarop aan te passen. Een puber die in de klas stoer de clown uithangt, die krijgt een probleem met zijn identiteit, zijn reputatie, als hij een serieuzere werkhouding aanneemt. Dus hou dit in je achterhoofd als je met je kind praat: wie ben je, wie wil je zijn? Alleen al door het te benoemen, door erover te praten, leer je je kind om over dit soort dinge na te denken.

Of laat me jullie helpen

Maak je je zorgen over je kind en wil je hier verder over praten? Weet dat je altijd een gratis kennismakingsgesprek van 30 minuten met me kunt inplannen via deze pagina. Dan kunnen we samen kijken welke hulp daar het beste bij zou kunnen passen.