Omgaan met weerstand van je kind

Omgaan met weerstand van je kind

Je hebt vast wel eens gehoord van de term ‘strong willed’ kinderen: kinderen met een sterke wil. En misschien heb je er wel eentje in huis. Boze buiten, brutaal gedrag, overal tegenin gaan, alsmaar opstandig. En soms naast die weerstand ook enorm passief gedrag, ze gaan de vertraging in juist op het moment dat je de deur uit moet. Dit leidt vaak tot een enorme uitputtingsslag en machtsstrijd in het gezin.

En als je dit herkent, dan weet je ook dat de gemiddelde opvoedtips niet helpen, er wordt een enorm beroep gedaan op je creativiteit en je hebt waarschijnlijk al van alles geprobeerd. Maar wat helpt dan wel? In dit blog vertel ik je over een interessante visie over dit onderwerp, met 9 praktische tips voor jou als ouder om hiermee om te gaan.

Het verstrooide brein

Laatst kwam ik in aanraking met de boeken van Gabor Maté, waaronder “Het Verstrooide brein”. Dit boek gaat over AD(H)D, hoe dit werkt in het brein, hoe het is om dit te hebben (hij heeft het zelf ook), en hoe je hier op een positieve manier mee omgaat. Hij legt bijvoorbeeld uit hoe deze kinderen moeite hebben met emotionele zelfregulatie en impulscontrole en waardoor dat komt. Dit boek is sowieso een aanrader voor mensen die te maken hebben met AD(H)D. Maar de hoofdstukken over ‘tegenwil’ (weerstand) zijn handig voor elke ouder om te lezen, want bij de meeste opgroeiende kinderen kom je die weerstand tegen.

Tegenwil

Gabor Maté noemt weerstand dus ‘tegenwil’, want hij ziet het als een wil die tegen de wil van de ander ingaat. Tegen de wil van jou komt er dan een soort automatische reflex vanuit het kind, de tegen-wil. Net als actie-reactie in de natuurkunde. Het bijzondere aan zijn uitleg is dat hij deze tegenwil niet ziet als een teken van een sterke wil bij het kind, maar juist als teken van de afwezigheid van een sterke eigen wil. Dus hij vindt deze kinderen juist níet ‘strong willed’, ook al lijken ze dat aan de buitenkant. Ze re-ageren op de ander, in plaats van dat ze uit zichzelf ‘ageren’ (handelen).

Tegenwil ziet hij als de automatische weerstand van iemand met een nog niet volledig ontwikkeld zelfbewustzijn, het is een reflexmatig en ondoordacht verzet tegen de wil van een ander. Angst dat de ander controle over je uitoefent: je ouders, je docenten, je baas. Dit merk je vooral in de kindertijd en puberteit, maar bij mensen met ADD of ADHD is het tot op latere leeftijd ook nog zichtbaar. Die tegenwil heeft dan een negatieve invloed op schoolprestaties, persoonlijke relaties en loopbaan.

Kwetsbaar plantje

Bij ieders ontwikkeling hoort ook de ontwikkeling van je zelfbewustzijn: wie ben ik op deze wereld, wat wil ik, wie ben ik ten opzichte van de ander. Een kind dat nog weinig zelfbewustzijn heeft, bouwt onbewust een muur aan ‘nee’s’ om zich heen. En daarachter probeert hij te ontdekken wat hij wel en niet wil. Gabor  Maté vergelijkt de tegenwil met een omheining die je om een kwetsbaar plantje zet. Dankzij die omheining wordt het plantje niet opgegeten of vertrapt. Dat kwetsbare plantje is dan de eigen wil van het kind. Zonder de bescherming van de tegenwil zou het niet overleven. Ook in de puberteit schept de tegenwil ruimte: daarachter ontwikkeld je kind het zelfbewustzijn, de eigen motivatie en voorkeuren.

Kinderen met AD(H)D en tegenwil

Bij kinderen met AD(H)D speelt het principe van tegenwil nog heviger, juist omdat ze nog gevoeliger zijn voor prikkels van buitenaf. Elke invloed of druk van buitenaf roept een sterkere tegenwil op. Met dat gedrag, die weerstand, lokken ze dan afkeuring uit bij hun ouders, wat vervolgens weer zorgt voor nog grotere onzekerheid. En hoe meer onzekerheid, hoe meer weerstand er komt. En zo versterken jullie elkaar dan. Daarbij is het ook nog zo dat deze kinderen hun emoties nog niet zo goed kunnen reguleren: ze denken meer zwart-wit, mensen zijn goed of slecht. Dat maakt dat hun tegenwilreactie nog meer automatisch en koppig is.

Straffen en belonen

Straffen als vorm van dwang legt extra druk op het kind, dus veroorzaakt zo juist méér tegenwil. Maar ook belonen is eigenlijk een vorm van druk uitoefenen: als jij dit doet, dan krijg je dat. Op langere termijn is dat ook niet helpend voor het ontwikkelen van een sterke eigen wil.

Wat helpt dan wel?

Je snapt nu dat tegenwil een reflexmatige reactie van je kind is. “Ik wilde al mijn kamer opruimen maar omdat jij het zegt doe ik het niet”. Het gaat er dus om dat je de tegenwil omlaag krijgt, door de échte eigen wil, het zelfbewustzijn van je kind te helpen ontwikkelen. En als straffen en belonen niet helpend is, wat dan wel?

Het allerbelangrijkste is volgens de schrijver een veilige relatie met de ouders. Gabor Maté heeft ook veel onderzoek gedaan naar de hechting met je ouders en de invloed ervan op je ontwikkeling. Dus als je daarop focust, meer verbinding met je kind, dan geef je dat plantje achter die omheining de juiste voeding om op te groeien. Met het volgen van onderstaande tips gaat dat je nog beter lukken.

9 tips voor meer verbinding met je kind

1.     Maak verbinding met je kind je belangrijkste prioriteit

Natuurlijk zijn er de dagelijkse opvoedzaken, de grenzen die je stelt, omgaan met wie er over jouw grenzen gaat. Jouw uitdaging is om ondanks dat de verbinding met je kind het allerbelangrijkste te maken. Kinderen verzetten zich minder snel bij iemand bij wie ze zich blij en veilig voelen dan bij iemand met wie ze op gespannen voet staan.

2.     Goed gedrag is niet altijd een goed teken

Je hebt kinderen die door strenge regels en uit angst voor afwijzing minder verzet tonen. Uit angst kan de tegenwil weggedrukt worden onder de oppervlakte, maar wat je dan vaak ziet is dat die tegenwil later in je leven naar boven komt. Je ziet dit ook bij gescheiden ouders waar bijvoorbeeld de vader strenger is en het kind zich daar ‘goed’ gedraagt, en dan bij de moeder helemaal los gaat: de onderdrukte tegenwil bij vader komt er dan bij moeder uit.

3.     Vat het opstandige gedrag van je kind niet persoonlijk op.

Als ouders willen we vaak praten, we willen uitleg. Dus als een kind weerstand biedt, dan vragen we het kind om zijn gedrag uit te leggen. Maar een kind kán dit niet uitleggen, begrijpt het vaak zelf ook niet. Hierdoor eindigt het vaak in een machtsstrijd. Je voorkomt een hoop frustratie en verwijten als je het gedrag niet persoonlijk opvat.

4.     Hou rekening met weerstand die gaat komen

Soms kun je al verwachten dat er een tegenreactie komt van je kind, als er dingen moeten die nu eenmaal moeten. Ja je moet kleren aan, je moet stoppen met gamen en je moet naar school. Reageer bij die weerstand dan niet met je eigen woede of machteloosheid, want het is logisch dat je kind zo reageert. Blijf je richten op wat er gedaan moet worden, zodat je kind zich kan en mag verzetten, zonder dat jullie band in gevaar komt.

5.     Ga alleen de strijd aan als je die als ouder móet winnen.

Dit gaat over ‘pick your battles’. Veel meningsverschillen tussen ouders en kinderen gaan over onbelangrijke dingen. Bij ons is het bijvoorbeeld tafeldekken, bij een ander is het of je kind nog een boterham of appel mag voor het slapengaan. Of wie de afvalbak buiten zet. Zijn dat nou echt de belangrijke dingen in het leven? Al dat gekissebis versterkt de tegenwil en ondermijnt juist je gezag als ouders.

6.     Moedig je kind aan om te zeggen wat hij voelt.

Help met het benoemen als het je kind zelf nog niet lukt: “Je hebt geen zin om gecommandeerd te worden, daarom reageer je nu zo boos, toch? Dat snap ik wel. Ik zou het fijn vinden als je dat de volgende keer tegen me zegt zonder die lelijke woorden te gebruiken.” Hoe beter kinderen leren om woorden te gebruiken, hoe minder ze ander gedrag hoeven te vertonen (schreeuwen, dingen stukmaken, pijn doen). Het helpt als je aangeeft dat je hun gevoel herkent en begrijpt.

7.     Besef dat je als ouders ook wel eens opstandig bent

Soms zeg je al ‘nee’ tegen je kind voordat je nagedacht hebt, als een soort reflex. Besef dat jij vast ook onbewust nog iets van ‘tegenwil’ hebt. Als je kind veeleisend doet, legt dat ook druk op jou, en roept dat ook die onbewuste tegenwil op. En jouw reactie roept dan weer meer tegenwil op bij je kind. Neem jezelf voor om te oefenen in het nemen van liefdevolle bewuste beslissingen als reactie op je kind. Gabor Maté schrijft in zijn boek dat hij ooit met zijn kinderen heeft afgesproken dat hij nooit maatregelen oplegt in het heetst van de strijd. Pas als hij afgekoeld is kan hij er rustig over nadenken.

8.     Maak ruzies weer goed

Laat de sterkste de eerste stap nemen. Zodra jullie wat afgekoeld zijn, leg dan uit wat je zag gebeuren, help met het benoemen van de gevoelens van je kind, benoem je eigen gevoelens. Zeg dat je je zelfbeheersing verloor. Dit versterkt jullie relatie en je kind leert dat conflicten geen relatiebreuk veroorzaken, dat versterkt het gevoel van veiligheid.

9.     Laat meer controle los en moedig zelfstandigheid aan

Door media en instanties worden ouders regelmatig aangemoedigd om strenger te doen, meer te straffen, hun kinderen beter onder de duim te houden. Maar hier gaat het juist niet om bij het opvoeden. Het gaat erom hoe je de ontwikkeling van je kind het beste kunt stimuleren. Als jij je relatie met je kind goed houdt, en zo de tegenwil kleiner maakt, hoef je niet continu je kind in bedwang te houden. Hoe meer je kind zich bewuster wordt van het eigen ‘zelf’, hoe meer het tips en adviezen van ouders en docenten kan aannemen zonder het idee te hebben dat er druk of controle wordt uitgeoefend. Help je kind dus vooral zijn eigen waarden en voorkeuren te ontdekken.