Storm in de groep

Op een dag krijg je deze voicemail:

Ik heb het idee dat uw zoon mijn gezag niet respecteert…

Op het matje geroepen bij de juf van groep 7. Even voelde ik me weer heel klein. Hoe zou jij reageren? Ik denk terug aan het vorige lesblok van de NLP Trainerstraining, waarin ik leerde over groepsprocessen. Dat verzet vanuit de groep góed is, en waarom je dat als leraar/trainer/ouder juist moet verwelkomen… en na dit lesblok snapte ik ook waarom het soms zó kan stormen op een internetforum of in een Facebookgroep …

De vaste fases van een groep

Richard Weber legt in “The Group: A Cycle from birth to death” uit dat groepen verschillende fases doormaken. En die fases komen kun je vergelijken met de kindertijd, de puberteit en volwassenheid. In de beschrijving hieronder gebruik ik leraar, waar je ook ‘leider’, ‘manager’ of ‘beheerder’. En waarin je ook jouw rol als ouder zult herkennen. En bedenk bij het lezen maar eens een groep waarbij jij deze fases ook hebt meegemaakt.

Fase 1: forming – de kindertijd

De groep komt voor het eerst bijeen en wordt gevormd. Belangrijk in deze fase is de hiërarchie: de leraar bepaalt de regels en zegt hoe het moet. Hij moet streng zijn, en kaders aangeven. Net als het jonge kind heeft een nieuwe groep veiligheid nodig: hoe werkt het hier, wat is hier gewoon, wat zijn de verwachtingen, zien en horen ze mij? Regels bieden dan houvast. De leraar houdt zich dus zelf ook strikt aan de regels, geeft het goede voorbeeld, stelt grenzen, en laat merken dat hij iedereen hoort en ziet en serieus neemt.

Fase 2: storming – de puberteit

Als er voldoende veiligheid is ervaren, kan er weerstand ontstaan tegen al die regeltjes: de groep komt in opstand. Ze gaan keten, grapjes maken, komen te laat terug na de pauze. Net als een kind dat zich in de puberteit wil losmaken van de ouder, wil de groep zich afzetten: zelf kiezen wat ze doen, wat vind ik belangrijk, klopt het wel wat die leraar zegt… Dit vraagt natuurlijk veel van de leraar! Gaat hij zich nog gedragen als in de forming fase, nóg meer op de regels, dan zal het verzet nog groter worden. In deze fase is het juist belangrijk dat de leraar meeveert met de groep. Zoals de ouder van een puber zijn kind meer keuzes gaat bieden: “Doe je het zus of doe je het zo?”, binnen een ruimer kader; zo moet de leraar ook met de groep omgaan. Je legt uit wat de gevolgen van keuzes zijn: Doen we eerst dit? Prima, dan hebben we geen tijd om dat te behandelen, en lezen jullie dat zelf thuis; kiezen jullie maar. En achteraf vraag je “Je hebt het effect van je keuze ervaren, hoe was dat? Wat doe je de volgende keer anders?” De groep groeit hiermee richting volwassenheid. En juist bij degenen die hun kont tegen de krib gooien, is het van belang dat de leraar écht contact zoekt, 1-op-1: hoe is het met je? Wat heb je nodig?

Fase 3: norming – volwassenheid

Als een groep de storming fase heeft doorlopen, lekker gekeet en gereld heeft – en daarin op de juiste manier begeleid is door de leraar – ontstaat de fase van volwassenheid. Iedereen is gelijkwaardig, er is een groepsnorm afgesproken, waar iedereen zich graag aan houdt: “Zo doen wij dat hier”. Je kunt feedback geven en je overlegt met elkaar, in plaats van dat er hiërarchie heerst. Conflicten los je als groep zelf op, want er is een grote onderlinge verbondenheid. De groep is als het ware een zelfsturend team. Je begrijpt dat de rol van de leraar hier weer heel anders is: je staat niet meer bóven de groep, maar op gelijke hoogte. Je rol is die van ‘ik ben er voor jullie’, van beschikbaarheid. De leraar stimuleert de groep en geeft vertrouwen.

Wat kun je hier nou mee?

Misschien heb je tijdens het lezen wel bedacht op welke groep deze fases van toepassing zijn. Wat dacht je van je kind in z’n (nieuwe) voetbalelftal. Of jij in de nieuwe groep ouders langs de lijn. Of je afdeling op werk: stel dat jullie al zo goed zelfsturend zijn (norming) en je manager behandelt jullie nog als kleine kinderen: “Heb je je vakantieuren wel netjes afgeboekt? Laat je mij weten als je die klant hebt geantwoord? ” Je voelt meteen aan dat  daar jeuk ontstaat!
En wat dacht je van internetfora en facebookgroepen: wat kán er online een hoop geruzied worden! En op een gegeven moment gaat de storm liggen en gaan mensen elkaar wijzen op de regels: norming.

Terug naar het matje

Ik ging dus met ons kind bij de juf op gesprek. En het was echt een fijn gesprek, waarin ze hem aansprak op zijn houding en verantwoordelijkheden én aangaf dat ze voor een leuk en gezellig schooljaar ging. Ze vertelde wat hij al goed doet én welke dingen hij beter anders kan doen. Ze deed precies zoals het hoort in de storming fase: 1-op-1 contact zoeken.  De storming fase heeft een doel: je wilt niet eeuwig in de hiërarchische forming fase blijven hangen, je wilt dat er een volwassen groepsdynamiek ontstaat. Want ook binnen zo’n schooljaar in groep 7 zal de groep alle fases van de cyclus meemaken: forming, storming en norming. Ze zijn dus goed op weg!

Foto’s kleuterklas en meisjes: Flickr/Universe Awareness
Foto skaters: Pixabay/maptango3600