“Wiskunde daar begin ik niet eens aan, dat kan ik toch niet”, zei een meisje in mijn praktijk. Het is zo menselijk: als je ergens geen vertrouwen in hebt, waarom zou je er dan je tijd aan besteden? Het lijkt op een motivatieprobleem, maar eigenlijk is het ook een teken van laag zelfvertrouwen. Je gelooft dan niet dat je het ooit zult kunnen.
Ik ben heel optimistisch, ik geloof echt wel dat elke leerling elk vak uiteindelijk aankan, als er maar genoeg seinen op groen staan:
- Je moet er wel enige interesse in hebben
- Iemand moet het je op zo’n manier uitleggen dat je het snapt
- Je moet je openstellen om naar diegene te luisteren
Verschillende soorten mindset
Een belangrijke sleutel bij het aangaan van uitdagingen is het veranderen van een ‘vaste mindset’ in een ‘groeimindset’. Deze termen zijn bedacht door Carol Dweck, een bekende psychologe. In dit blog leg ik uit wat het verschil is, waarom het zo belangrijk is om van tegenvallers te leren, en hoe jij als ouder je kind hierin kunt ondersteunen.
In mijn praktijk laat ik bij de training ‘Ik leer leren’ vaak onderstaande video zien:
Vaste mindset
Bij een vaste mindset geloven mensen dat talent en intelligentie een vaststaand ding zijn. Ze denken: “Je hebt het, of je hebt het niet.” Dit kan leiden tot het vermijden van uitdagingen, want bij fouten denken ze snel: “Ah, tot hier kon ik het nog aan, maar nu het moeiijk wordt ben ik hier niet slim genoeg voor”. Ze kunnen snel opgeven, vooral wanneer het moeilijk wordt.
We zien dit veel bij havo- en VWO-leerlingen, omdat die bij het opgroeien vaak redelijk makkelijk nieuwe dingen leerden. En dan op de middelbare school, vaak in de 2e of 3e, schrikken ze omdat het opeens niet meer op hun oude manier gaat. En dan kunnen ze concluderen dat ze niet goed genoeg zijn. Terwijl ze misschien gewoon een andere leeraanpak moeten aanleren.
Groeimindset
Mensen met een groeimindset geloven dat hun talent en intelligentie kunnen groeien door hard werken, doorzetten en leren van fouten. Ze zien uitdagingen als kansen om te leren en zijn minder bang om fouten te maken, omdat ze begrijpen dat fouten onderdeel zijn van het leerproces.
Voorbeeld: Als een kind met een vaste mindset een slecht cijfer haalt, kan hij denken: “Zie je wel, ik ben gewoon slecht in wiskunde.” Terwijl een kind met een groeimindset zou denken: “OK, ik heb nu een slecht cijfer gehaald. Wat kan ik de volgende keer anders doen om het beter te maken?”
Wat kun je leren van tegenvallers?
Tegenvallers, zoals een slecht cijfer, kunnen overweldigend voelen voor tieners, maar juist hierin ligt een enorme kans om je aanpak te veranderen. In mijn sessies moedig ik leerlingen aan om altijd hun nagekeken toetsen in te zien. Ze vinden het frustrerend, maar observeer eens met deze bril: “Waar lag het aan dat het tegenviel?”:
- Ik had het niet geleerd (volgende keer beter de boel op orde hebben)
- Ik had het wel geleerd maar niet onthouden (dus niet vaak of niet goed genoeg geleerd, of ik moet leren omgaan met mijn stress)
- Ik had het wel geleerd en onthouden maar niet goed gedaan en uitgevoerd (dus ik snapte het nog niet voldoende en moet meer oefenen)
- Ik had de vraag niet goed gelezen (volgende keer moet ik rustiger lezen)
De Leerkuil
Het is belangrijk dat je kind snapt dat leren gepaard gaat met frustratie. De Leerkuil van het Talentenlab geeft dit goed visueel weer: je snapt iets niet, het lukt niet, je voelt je rot en dan onderin kom je een muurtje tegen. Dat is het moment dat je je boek wilt weggooien en je piano wilt dichtsmijten.
Maar die frustratie onderin de kuil hoort erbij. Als je dan doorzet en je aanpak verandert, kom je aan de andere kant. Daar gaat het steeds beter, tot het moment dat je juichend aan de andere kant staat. Het is gelukt!
Lees ook wat er bij het konijntje staat: dit is wat veel leerlingen jarenlang gedaan hebben, waardoor ze een vertekend beeld van leren hebben.
Hoe help je je kind een groeimindset te ontwikkelen?
Heeft jouw kind moeite met het omgaan met tegenvallers? Of gaat het geen uitdagingen aan? Hier zijn vijf tips om een groeimindset te helpen ontwikkelen:
1. Prijs de inzet, niet het resultaat
Focus op het proces en de inspanning in plaats van het eindresultaat. Zeg bijvoorbeeld: “Wat goed dat je zo hard hebt gewerkt aan je huiswerk.” Of: “Ik vind het knap dat je niet opgaf, ook al was het moeilijk.” Dit helpt je kind om niet alleen succes te waarderen, maar ook doorzettingsvermogen te waarderen.
2. Bespreek tegenvallers en leer ervan
Help je kind te reflecteren op wat er misging zonder te oordelen. Vraag op een meelevende toon: “Wat had je anders kunnen doen bij het leren?” Of: “Wat zou je volgende keer anders doen bij een toets?”. Het kunnen al simpele dingen zijn als: “Ik moet echt de grammatica beter snappen”. Of: “Ik moet de woordjes vaker herhalen”. Dit evalueren hoort bij het leerproces en werkt vooral als je in goed contact bent met elkaar.
3. Stel uitdagende maar haalbare doelen
Maak de stapjes kleiner. Help je kind om ook zo te denken, stap voor stap vooruit komen. Kies doelen die net buiten hun comfortzone liggen, maar wel haalbaar zijn met inspanning. Zo creëer je meerdere succeservaringen, en van die kick groeit ook weer het zelfvertrouwen.
4. Geef het goede voorbeeld
Laat zelf een groeimindset zien door te praten over je eigen uitdagingen en wat je ervan hebt geleerd. Zeg bijvoorbeeld: “Het was lastig om die klus af te krijgen, maar ik heb het stap voor stap gedaan en nu heb ik het af en is het gelukt.” Zo laat je zien dat leren nooit ophoudt.
5. Leer je kind over de Leerkuil
Praat met je kind over de Leerkuil en het gevoel dat daarbij hoort. Leg uit dat het normaal is om je gefrustreerd of ontmoedigd te voelen als je iets nieuws leert. Zelf leer ik nog regelmatig nieuwe dingen bij en ik weet inmiddels wel dat er altijd zo’n punt is waarop ik denk: “Pfff hoe krijg ik dit ooit in mijn hoofd?”. En ik weet ook dat er altijd een moment komt waarop het gelukt is. Help je kind door dit soort voorbeelden te vertellen, uit je eigen leven of uit het leven van je kind.
Tenslotte
Of met een nog simpeler voorbeeld: ik vergelijk het vaak met mikken op een dartbord. Als je teveel naar links hebt gegooid, weet je dat je volgende keer meer naar rechts moet mikken.
Als je je kind leert om zó ook te kijken naar tegenvallende toetsen, of tegenvallende sportwedstrijden, dan zal het stapje voor stapje beter gaan!
Meer leren?
Een fijne training waarin kinderen leren doorzetten én hun stress onder controle krijgen, is “Lekker leren zonder faalangst“. Je kind kan de videolessen met jou samen volgen of helemaal zelfstandig.
Wat een prachtig en helder artikel weer!!!
Dank je wel!