De vaderfactor: je vaders invloed op je ontwikkeling

De vaderfactor: de invloed van je vader op je ontwikkeling

“Hij liet me zijn essay lezen”, vertelde mijn man.
“En, wat vond je ervan?”. Zelf was ik zooo trots dat hij zoiets al kan schrijven.
“Ik heb er wat foutjes uitgehaald”.
“Maar wat vond je ervan?”
“De structuur moet echt beter”.

Het gaf me irritatie: waarom doet hij niet eerst positief? En het raakte vast iets in mij, dat maakte dat ik dat voelde. Er is ook geen goed of fout. Ik doe het op mijn manier en hij op zijn manier. En ons kind heeft aan allebei iets. Hij moet ook leren omgaan met kritiek en doorzetten.

Dit blog is voor vaders. Over vaders. Hoe belangrijk jouw rol is in het leven in je kind. Hoe onmisbaar je bent. Soms worden vaders ondergesneeuwd door moeders, die alles naar zich toe trekken of het beter weten. Dat kan zo ontstaan zijn toen de kinderen klein waren en dan blijft het een patroon dat ik soms tegenkom in mijn praktijk. Moeder maakt zich druk en de vader zie ik niet. Of moeder trekt aan die ongemotiveerde puber en vader zegt dat het vanzelf wel goed komt. In elke relatie ontstaan vanzelf patronen. Ik wil vooral vaders aanmoedigen hun rol te pakken en hun kind te helpen in zijn of haar ontwikkeling.

Het  belang van een goede band tussen vader en kind

Het is natuurlijk zwaar uit de tijd om over man-vrouw-verschillen te praten, maar er is nu eenmaal een biologisch verschil en vaders hebben weer een heel andere invloed op hun kind dan moeders. Er is genoeg onderzoek naar geweest: de positieve invloed van een goede band tussen vader en kind is op zelfvertrouwen, geestelijke gezondheid, sociale vaardigheden, motivatie en schoolprestaties.

Wat voor vader had je zelf?

Een mooie manier om naar de invloed van vaders te kijken is om te kijken naar je eigen vader. We hebben allemaal een vader, of die nu nog leeft of niet, of die aanwezig was of niet. Wat voor persoon was hij? Hoe ging hij om met zijn gezin? En met zijn emoties? In welke dingen lijk je op hem, welke dingen wil je juist heel anders doen?

De invloed van de band met je vader op je leven is vooral te zien in hoe je bent als volwassene in sociale situaties en in werksituaties:

• ben je erg aanwezig, of juist meer op de achtergrond
• ben je vaak pessimistisch of bang of zie jij altijd de zonnige kant
• kun je goed samenwerken of doe je het liever alleen
• ontplof je snel of kun je je goed beheersen
• heb je een enorme drive of doe je het rustig aan
• kom je vaak in conflictsituaties, of ben je juist een bemiddelaar
• veer je snel op na een tegenslag, of blijf je lang in de put
• blijf je trouw in een baan of functie, of verander je vaak van plek

Boek ‘De vaderfactor’

Een mooi boek over dit onderwerp is ‘De vaderfactor’ van Stephan B. Poulter. De schrijver vertelt over 5 stijlen vaderschap, en de invloed ervan op hoe het kind (jongen of meisje) later als volwassene in het leven staat, in relaties en vooral ook op werk. Hoe ga je om met stress, met collega’s, met managers…

Bij elk type gaat hij uitgebreid in op wat voor type vader het is, met herkenbare voorbeelden. En hij legt dan ook uit wat je (bij elk type vader) kunt tegenkomen in je latere carrière en hoe je daar meer los van komt.

Dit zijn de 5 types vader:

De carrièretijger-vader

Voor deze vader zijn bereikte resultaten en uiterlijk vertoon belangrijk. Hij leert zijn kinderen dat het draait om scoren en winnen. Daaronder ligt vaak een gebrek aan eigenwaarde. Als je met zo’n vader opgroeit, leer je hoe belangrijk het is dat je er altijd goed uitziet, dat je je altijd bewust bent van je imago, en het belang van winnen. Als volwassene kunnen ze onzeker worden en de mening van anderen belangrijker vinden dan hun eigen gevoelens. Ze moeten voldoen aan een onzichtbare eis: het is nooit goed genoeg.

De tijdbomvader

Deze vader heeft vaak plotselinge woede-uitbarstingen, is boos op kinderen, vrouw, collega’s en de hele wereld. De oorzaak kan ook liggen in drugs- of alcoholgebruik. Door het onvoorspelbare karakter van de uitbarstingen leren zijn kinderen al jong om andere mensen te ‘lezen’. Dit zijn ook geen opstandige kinderen, ze leggen druk op zichzelf en hebben stress als ze te laat komen of hun huiswerk niet af hebben. Deze stijl is gebaseerd op angst, intimidatie en emotionele instabiliteit. Later worden deze kinderen vaak vredesbewaarder, hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel en zijn als volwassene vaak conflictvermijdend.

De passieve vader

De stabiele, hardwerkende, emotioneel afstandelijke man. In het boek wordt dit type vader ook gekoppeld aan het tijdsbeeld van vroeger, de na-oorlogse vader die tot aan zijn pensioen bij dezelfde baas werkte, met toewijding en verantwoordelijkheidsgevoel. Maar ook in deze tijd zijn ze er natuurlijk. Nauwelijks betrokken bij zijn kinderen, enthousiasmeert of motiveert ze niet. Kinderen van deze vaders kunnen door deze emotionele verwaarlozing een gevoel van eenzaamheid of depressie ontwikkelen, een gebrek aan motivatie en ook angst om te falen. Aan de andere kant kunnen ze ook heel loyale werknemers worden.

De afwezige vader

In tegenstelling tot de passieve vader is deze vader ook letterlijk afwezig. Heeft geen interesse om met zijn kinderen om te gaan en is ‘uitgecheckt’ uit hun leven. Deze afwijzing is de meest heftige vaderschapsstijl en zorgt vaak voor een emotionele, mentale en fysieke inzinking bij hun opgroeiende kind. Het zorgt voor depressieve gevoelens en veroorzaakt niet zelden het imposter syndrome: twijfel aan eigen kunnen, schaamte, het gevoel dat je door de mand valt. Ook gevoelens van boosheid en verdriet, woede-uitbarstingen horen hierbij. Belangrijk om te weten: er is hier wel verschil in de oorzaken van afwezigheid. Het gaat hier niet om vaders die vroeg zijn overleden.

De mentorvader

Volgens Poulter valt slechts 10 procent van de vaders in deze categorie: dit zijn de vaders die we allemaal zouden willen hebben, of zelf willen zijn. Hij heeft een sterk innerlijk vertrouwen en straalt dat ook uit op een compassievolle manier. Onderneemt activiteiten met zijn kinderen, geeft hen vertrouwen, en leert hen over emoties, helpt met school en huiswerk, toont belangstelling. Bij deze stijl is er sprake van emotionele verbinding en een gevoel van veiligheid. Zijn kinderen worden later vaak stabiele, verantwoordelijke leiders.

Het boek De Vaderfactor is natuurlijk veel uitgebreider dan deze paar regels. Het is vooral geschreven voor volwassenen van nu, om te kijken naar hoe ze zelf zijn geworden door hun achtergrond, wat de impact van hun vader is geweest. Maar ik raad het ook aan voor vaders die willen weten wat voor invloed ze hebben op hun zoon of dochter. Gewoon om je wat bewuster te zijn van je rol, hoe belangrijk jij bent voor je kind. Onderschat jezelf niet, dat is vooral de boodschap.

Vaak sluipen er dingen in je gedrag die je ook weer herkent van je eigen vader, of die een reactie zijn op toen. En het kan al helpen om je daar bewust van te zijn, of daar eens wat hulp bij te zoeken om dingen op te ruimen.

Vaders en motivatie bij pubers

In mijn praktijk zie ik veel ongemotiveerde pubers, en het geeft altijd interessante gesprekken als ik doorvraag naar de rol van hun vader. Het komt vaak voor dat daar ‘iets’ speelt, een afwezige vader, een vader die snel boos is, een passieve vader, een vader met hoge verwachtingen, precies die stijlen van hierboven.

In plaats van wanhopen over hoe laks je kind is met school, onderzoek eens hoe je met de laatst beschreven stijl, die van de mentorvader, meer aansluiting met je kind kunt vinden. Op welke vlakken kunnen jullie goede gesprekken houden? Hoe kun je je eigen imperfecties laten zien en vertellen hoe je ermee omgaat? Al die levenslessen die je kunt doorgeven, de band die je opbouwt. Wat is er nog méér belangrijk in het leven, behalve sport- of leerprestaties?
Denk maar aan: hoe wil je dat je kind later op jullie band terugkijkt?

• Wees actief betrokken: ga mee naar sportwedstrijden of andere hobby’s, maak tijd vrij
• Toon belangstelling: naar wat voor muziek luister je? Wat vind je belangrijk in vriendschap? Wat vind je van dit nieuwsbericht? Mag ik eens kijken als je aan het gamen bent? Welke Tiktokkers volg je? Welke muziek vind je mooi?
• Communiceer open en met begrip: luister naar wat ze zeggen en toon begrip voor hun gevoelens en gedachten, ook al ben je het er niet mee eens. Bekijk dingen vanuit hun perspectief en geef dan pas advies vanuit je vaderrol.
• Wees betrouwbaar: doe wat je zegt, zeg wat je doet, wees ‘voorspelbaar’. Dat zorgt voor een gevoel van vertrouwen en veiligheid bij je kind.
• Toon liefde en waardering: een complimentje, een knuffel of boks, een bedankje. Laat merken dat je kind belangrijk voor je is.

Als je merkt dat je kind bij jou dingen triggert van vroeger, dan kun je daar wat aan doen. Dan hoeft je kind het niet door te geven aan zijn of haar kinderen. Zoek eens hulp, of praat erover met een ander, met elkaar.

Soms is het even niet anders

Het boek (en dit artikel) gaan vooral over ‘traditionele’ situaties. Maar wat als je als je alleenstaande moeder bent en de vader buiten beeld is? Of als je een ander soort gezin hebt bijvoorbeeld met twee moeders en geen vader. Bedenk in deze situaties vooral praktisch: wat kan er wél? Wie kan er wél als rolmodel optreden? Wie heeft er wél die mannelijke energie of voorbeeldrol?

En het kan ook pijnlijk zijn als je dit leest als vader en vanwege omstandigheden kún je niet of weinig aanwezig zijn bij je kind, hoe graag je ook zou willen. Bedenk dan: wat kun je nog wel doen om uit te reiken naar je kind, om van jouw kant het contact in leven te houden? Blijf beseffen dat bij ouder-kind het geven en nemen niet in balans hoeft te zijn. Ouders ‘geven’ en kinderen ‘nemen’, dat is de juiste stroom. Dus blijf je belangstelling tonen, ook al zie je er weinig voor terug. Wie weet wat voor zaadjes je aan het planten bent.

Ben je nu benieuwd hoe het zit met de rol van moeders? Er is van dezelfde schrijver ook zo’n boek over verschillende types moeder en de moederfactor, maar dat komt wel weer in een volgend blog!