Faalangst, hoe dóe je dat?

Faalangst, hoe dóe je dat?

De laatste tijd komen er steeds vaker kinderen in mijn praktijk met faalangst. Het wordt terloops in de conclusie van een psychologisch rapport genoemd, of het komt van de mentor of het zorgteam op school. Of het nu kinderen van 9 zijn of van 16, het probleem lijkt wel groter te worden.

Ik vind het een zorgwekkende ontwikkeling. En we kunnen het wijten aan externe factoren, lockdowns, toetsdruk, maar laten we ook vooral het vertrouwen in kinderen versterken dat ze er zélf iets aan kunnen doen, laten we ze leren hóe ze dat doen, zodat het dan gewoon weg is.

Wat is faalangst?

Als je van iemand hoort dat je faalangst hebt, klinkt het als een afwijking, iets dat je overkomen is, iets waar je maar moeilijk vanaf kunt komen, want je hébt het nu eenmaal. Terwijl het eigenlijk een verzamelnaam is voor van alles en nog wat waar je bang voor kunt zijn, of wat je gewoon nog lastig vindt, zoals:

  • onvoldoendes halen
  • verkeerde dingen zeggen
  • voor de groep staan
  • dat je niet goed genoeg bent
  • dat je fouten gaat maken
  • de mening van anderen

Het loont dus altijd om te achterhalen welke angst het precies is, en wat de persoon doet waardoor deze angst ontstaat. Pas dan kun je er ook effectief wat aan doen: we kunnen kijken hoe je jezelf weer rustig kan maken, welke gedachten je helpen op spannende momenten, hoe je kunt leren doorzetten als je niet zeker weet of het goed gaat, hoe je meer vertrouwen in jezelf kunt ontwikkelen, hoe je dingen meer van je af kunt laten glijden.

Soms helpt het al om het te vergelijken met andere spannende situaties die je in het verleden hebt overwonnen: door het gat zwemmen, of met de Python gaan, of de eindmusical. Dingen kunnen spannend én leuk tegelijk zijn. Vaak als je dan voor het eerst zo’n achtbaan hebt genomen, dan valt het ontzettend mee en wil je nóg een keer!

Extra privileges

En is het faalangst rondom schoolcijfers en toetsen? Ik heb het gevoel dat het woord iets te gemakkelijk gebruikt wordt. Het wordt dan ook iets om je achter te verschuilen. Je krijgt soms speciale privileges op school, terwijl de oplossing juist is om op een of andere manier in actie te komen. En niet gaan helpen vermijden, zoals ze deden bij een meisje in mijn praktijk: “Het zorgteam heeft afgesproken met de docenten dat ze mij geen beurt meer geven in de klas, want dat vind ik eng”. Hoe moet dit meisje dan ooit leren om iets hardop te zeggen in de klas?

Ze zit in 5 VWO en blokkeert bij haar toetsen

Een ander voorbeeld: een meisje van 5VWO kwam in mijn praktijk. Het zorgteam had al gezegd dat ze een faalangsttraining nodig heeft, want ze blokkeert volledig bij toetsen.

Ik ging met haar in gesprek, allemaal dikke onvoldoendes. Ik vroeg hoe het haar vorig jaar af ging: toen was alles nog in orde. Wat is er nu anders dan vorig jaar? Ze had geen idee, ze deed nog steeds hetzelfde. Ja, alleen een ander vriendje nu. Ik vroeg hoeveel tijd ze aan school besteedt per dag: 3 uur. Echt 3 uur? vroeg ik bewonderend. Ben je dan ook gefocust aan het werk al die tijd? “Nou ja… ik ben dan ook met mijn vriend aan het bellen…”

We onderzochten hoe ze het leren aanpakt per vak. Bij een aantal vakken zei ze dat ze het eigenlijk wel wat uitstelt, of alleen maar doorleest, want het is al saai genoeg. “En wiskunde, tja, dat is altijd zóveel huiswerk, dat ga ik echt niet elke keer maken. En als het moeilijk is zet ik een vraagteken en stop ik ermee”. Dus in het weekend vóór een proefwerk ontdekt ze dan dat ze het eigenlijk nog niet snapt en komt ze tijd te kort. “En die onvoldoende voor bio, het was ook zóveel, twee hele hoofdstukken. En het tweede hoofdstuk daar snapte ik niks van.”

Dus dit meisje ging haar toetsen maken terwijl ze de stof nog niet beheerste en niet voldoende geleerd had. Dan komt daar de eerste vraag en schiet je in de stress: shit, ik weet het niet, het is te moeilijk, ik kan het niet, dit gaat niet goedkomen. Allemaal gedachten die je stress nog meer verhogen. Met een paniekaanval als gevolg.

Wat zonde dat iedereen om haar heen al geconcludeerd had dat ze faalangst heeft, terwijl ze gewoon nog wat andere dingen beter moet leren: hoe motiveer je jezelf, ook bij saaie en lastige vakken, hoe zorg je dat je de stof snapt, wie kan je helpen, durf je wel vragen te stellen, hoe creëer je goede gewoontes om je huiswerk beter bij te houden?

Graag meer ‘self care’

Net zoals je voor je uiterlijk en je lijf zorgt, valt het snappen van de lesstof ook onder een soort van ‘self care’: als je het niet snapt in de les, zorg dan dat iemand je helpt, stel vragen, zet door, bijt je erin vast, vertrouw erop dat je het gaat snappen, stel je open voor uitleg van een ander. Zeker als je al in de bovenbouw zit, dan kun je toch vertrouwen op je intelligentie: je hebt al zoveel dingen geleerd die eerst moeilijk waren! En het is natuurlijk niet fijn als je docent het ‘niet kan uitleggen’. Maar dan is het aan jou om er iets aan te doen: ga filmpjes opzoeken van docenten die het wel uitleggen, zoek iemand op die het anders uitlegt.

Wat doe je nu aan die faalangst?

Kortom, mijn pleidooi bij faalangst is: ga eens naast zo’n kind zitten, kijk mee en vraag door! Hoe dóe jij je faalangst? Wat doe jij waardoor je dingen zo lastig vindt? Welke gedachten heb je daarbij over jezelf?

En dan kun je bijvoorbeeld dingen leren:

  • welke gedachten zijn meer helpend
  • hoe krijg je je lijf en hoofd rustig
  • hoe kun je zelf een gevoel van vertrouwen in jezelf opwekken op spannende momenten
  • welke acties zorgen ervoor dat je niet in die situatie komt
  • dat spanning niets meer dan een seintje is, dat je iets belangrijks gaat doen
  • hoe je aanpak bij het leren verbeterd kan worden (het ‘leren leren’ dus)

En soms is faalangst vroeger ontstaan door een opmerking van iemand op de basisschool, of een spannende Cito, een situatie waar je van schrok en die zich is gaan ‘generaliseren’ en vastzetten in je gedachten, waarin je zelf bent gaan geloven. En dan is het ook handig om daar in gedachten nog eens naar terug te gaan, om het voor altijd op te ruimen en te veranderen. Dat kan bijvoorbeeld met EMDR, hypnose of EFT.

Eigenlijk is angst om te falen een rare angst. Je verlamt van angst, waardoor je sowieso faalt. Dus door je angst om te falen vergroot je de angst om te falen… De enige remedie is dat je weer in de actiemodus komt: dat iemand je leert wat je kunt dóen, waardoor je het vertrouwen voelt om dingen aan te gaan, nieuwe dingen te proberen, een jury onder ogen te komen, toetsen te maken, jezelf te herpakken.

Als dát allemaal meer gedaan wordt, dan zullen we veel minder kinderen met faalangst hebben…

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site werkt met cookies: wil je verder gaan, ga dan eerst akkoord met het gebruik hiervan. meer informatie

De cookie-instellingen op deze website zijn ingesteld op 'toestaan cookies', zodat je niet eerst allerlei aparte toestemmingen hoeft te geven. Als je doorgaat op deze website zonder je cookie-instellingen aan te passen of als je klikt op "Accepteren" dan ga je akkoord met deze instellingen.

Sluiten