Waarom doen we eigenlijk wat we doen?

Waarom doen we eigenlijk wat we doen?

Ontdek de 5 ‘drivers’ van Transactionele Analyse

Waarom reageren we allemaal anders op een op het oog vergelijkbare situatie? Waarom schiet de een eerder in de stress dan de ander? Of waarom is de een meer perfectionistisch dan de ander? En waar komt dat vandaan?

Toen ik NLP leerde, maakte ik ook kennis met de ‘transactionele analyse’. Dat is een psychologische theorie over menselijk gedrag en communicatie. Het is onder meer bekend van de ‘Dramadriehoek’, de 3 egostates (ouder-kind-volwassene), de ‘scripts’ (gedragspatronen) en tenslotte ook van de ‘drivers’. En over die drivers gaat dit artikel.

‘Drivers’ kun je vertalen als ‘drijfveren’. Als je hier meer wat weet, leer je niet alleen jezelf beter begrijpen, maar je leert ook handiger communiceren en verbinding maken met de ander. Eigenlijk zijn die drijfveren de verborgen kracht achter ons gedrag: ze beïnvloeden ons – zonder dat we het doorhebben.

Wat zijn de 5 drivers?

In het kort zie je hieronder de drivers. Daarna volgt een uitgebreidere uitleg per driver. En aan het einde volgen vragenlijstjes per driver, zodat je kunt nagaan welke het beste bij jou passen.

1. Wees perfect!
2. Doe je best!
3. Wees sterk!
4. Schiet op!
5. Doe anderen een plezier!

Je merkt wel dat ze in de gebiedende wijs staan, een bevel aan onszelf. Het zijn een soort verborgen levenslessen die we als kind meekregen, van onze ouders of door bepaalde omstandigheden. Als je je maar aan deze ‘les’ hield, zou je veilig zijn. Zoals vaak met dit soort gedragstyperingen geldt: ze zijn ooit ontstaan met een goede reden. En de vraag is of ze je nu nog ‘helpen’, nu je volwassen bent. Als je de beschrijvingen hieronder herkent en je vindt dat je het wel wat meer los mag laten, lees dan ook de tips bij elke driver.

1. “Wees perfect!”

Deze driver herken je als je alles graag perfect wilt doen. Je probeert continu de perfecte ouder te zijn, alles onder controle te hebben en geen fouten te maken. Dit kan zelfs leiden tot stress en spanning in het gezin. Stel jezelf eens voor: je komt thuis van een drukke dag op werk en je merkt dat je kinderen rommel hebben gemaakt in de woonkamer. In plaats van rustig te blijven, voel je je overvallen door de drang om alles meteen op te ruimen en te mopperen op degene die dit veroorzaakt heeft.

Wat kun je het beste leren?

• Oefen in mild te zijn naar jezelf
• Stel realistische verwachtingen
• Leer dat een beetje rommel af en toe wel prima is
• Accepteer dat fouten maken menselijk is  

2. “Doe je best!”

Deze driver herken je als je jezelf onder druk zet om altijd je best te doen en succesvol te zijn. Je wilt dus ook het beste uit je kinderen halen, zodat ze de best mogelijke resultaten halen. Op school, met sport of met andere dingen. Dus misschien zorg je voor bijlessen of extra privétrainingen voor je kind, zodat het nóg meer zijn best kan doen.

Wat kun je nog leren?

• Vind een goede balans tussen stimuleren en het overbelasten van je jezelf (en van je kind)
• Luister goed naar je lijf, want als je alsmaar ‘aan’ moet staan en moet presteren kan dat teveel druk geven
• Kijk ook naar unieke talenten en interesses van je kind, niet alleen prestaties

3. “Wees sterk!”

Deze driver herken je als je jezelf (en je kinderen) vaak vertelt dat je altijd sterk en onafhankelijk moet zijn, ook al voel je je van binnen bang en kwetsbaar. Misschien heb je als ouder ook moeite om je kwetsbaarheid te tonen en vraag je niet genoeg om hulp als dat nodig is. En ben jij diegene die altijd roept “Prima!” als mensen vragen hoe het gaat, ook als dat niet het geval is.

Wat kun je nog leren?

• Wees open en eerlijk naar je kinderen: toon ook je kwetsbaarheid
• Leer je kind dat het prima is om emoties te voelen uiten
• Leer jezelf (en je kind) dat je om hulp kunt vragen als dat nodig is

4. “Schiet op!”

Deze driver herken je als je altijd haast hebt en alles snel moet doen. Dat liedje van Herman van Veen zeg maar: “opzij op zij opzij, we moeten rennen springen vliegen duiken vallen opstaan en weer doorgaan”. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot irritaties en frustratie in het gezin.

Wat kun je nog leren:

• Zorg voor meer rust in het dagelijks leven
• Wees je bewust van je haast
• Ga flexibel om met veranderingen in de planning

5. “Doe anderen een plezier!”

Deze driver herken je als je altijd anderen blij wilt maken, zelfs als het ten koste van je eigen behoeften en grenzen gaat. Of zoals mijn moeder altijd zo mooi zegt: “Dit moet ik toch gewoon leuk vinden”. Je cijfert jezelf weg en negeert je eigen behoeften, om te zorgen dat anderen gelukkig zijn. Je zegt vaak ‘ja’ op dingen waar je liever ‘nee’ zou willen zeggen.  

Wat kun je nog leren?

• Gezonde grenzen stellen
• Voor jezelf opkomen
• Leren nee zeggen, en zo een voorbeeld aan je kind geven

Overigens wordt er soms ook nog een zesde driver genoemd: “Wees de beste!”. Die is net even anders dan “Doe je best”. Deze zesde driver kom je bijvoorbeeld tegen in dit artikel.

Hoe kom je erachter welke drivers je hebt?

Hieronder staan een aantal vragen per driver, kijk meer eens hoe vaak je ‘ja’ zegt. Het kan best dat je meerdere drivers hebt, of dat bepaalde drivers meer thuis gelden en andere meer op je werk:

1. Wees perfect!

– Voel je de behoefte om altijd alles perfect te doen?
– Heb je moeite met het accepteren van fouten, zowel van jezelf als van anderen?
– Vind je het moeilijk om te ontspannen als dingen niet precies volgens plan verlopen?|
– Word je gestrest als dingen niet gaan zoals je had gehoopt?

2. Doe je best!

– Voel je de druk om altijd succesvol te zijn in alles wat je doet?
– Vind je het moeilijk om te ontspannen en te genieten van vrije tijd, omdat je het gevoel hebt dat je altijd iets productiefs moet doen?
– Voel je je gefrustreerd of ontmoedigd als je niet aan je eigen hoge verwachtingen voldoet?
– Voel je je vaak overweldigd door de vele verplichtingen en doelen die je voor jezelf hebt gesteld?

3. Wees sterk!

– Vind je het moeilijk om je kwetsbaarheid te tonen aan anderen?
– Heb je de neiging om je emoties te onderdrukken of te verbergen voor anderen?
– Vind je het moeilijk om hulp te vragen, zelfs als je het nodig hebt?
– Voel je je vaak overweldigd door de verantwoordelijkheden die je draagt?

4. Schiet op!

– Voel je je constant gehaast en onder druk om dingen snel af te krijgen?
– Heb je moeite om te ontspannen en te genieten van het moment?
– Word je vaak prikkelbaar of gefrustreerd als dingen niet snel genoeg gaan?
– Heb je moeite om geduldig te zijn, vooral in situaties waarin je moet wachten?

5. Doe anderen een plezier!

– Vind je het moeilijk om nee te zeggen tegen verzoeken of verplichtingen van anderen?
– Heb je de neiging om je eigen behoeften te negeren om anderen tevreden te stellen?
– Voel je je vaak schuldig als je iets doet voor jezelf in plaats van voor anderen?
– Merk je dat je vaak meer geeft dan je ontvangt in relaties?

Waarom is dit zo interessant voor ouders?

Als je inzicht hebt in deze drivers, snap je ook beter waarom je partner doet wat hij/zij doet, waarom je collega’s soms zo doen. Het geeft je meer geduld met de ander, wat altijd handig is in de communicatie. Maar vooral, als je je eigen drivers snapt, dan kun je er bewuster mee omgaan en zo nodig ook wat meer oefenen in ander gedrag. Dan hoef je ze ook niet meer door te geven!