Zelf had je het vroeger allemaal prima onder controle: planningen, lijstjes, je deed gewoon wat je moest doen. En dan heb je een puber in huis die van een andere planeet lijkt te komen:
“Ik snap er echt niks van. Hij weet precies wanneer die toets is. Hij zegt dat hij geleerd heeft. Maar dan blijkt de avond ervoor dat hij nauwelijks iets heeft gedaan. En áls hij een planning maakt, houdt hij zich er totaal niet aan…”
Je wanhoop is wel te begrijpen: als je het goed plant, dan hoef je geen stress te hebben. Maar waarom dóen ze dat dan niet gewoon? En vooral: waarom nemen ze het niet gewoon van jou aan?
Hoe het werkt bij pubers
Zodra een kind naar de middelbare school gaat, komen er allerlei verwachtingen bij.
Dat je je huiswerk bijhoudt, dat je zelf kijkt wat er in Magister staat. Dat je weet wat er wanneer getoetst wordt… en dat je daar dan ook nog een strakke planning voor maakt (liefst met mooie kleurtjes). Oh en dat je je daar ook nog aan houdt!
Maar dat alles gebeurt zelden.
Veel kinderen:
– hebben geen idee waar ze moeten beginnen
– maken wel iets van een planning, maar raken die kwijt of negeren het
– stellen alles uit tot het laatste moment
– of zeggen: “Ik ga zo leren” en blijven dan toch wat anders doen.
Als ouder zie je het gebeuren en denk je: waarom doe je dit jezelf aan? Waarom maak je het zo moeilijk, als het ook makkelijker kan?
Executieve functies in ontwikkeling
Net als in mijn vorige blog over emotieregulatie hebben we hier te maken met een aantal executieve functies:
- Plannen
- Taakinitiatie
- Overzicht houden
- Flexibiliteit
En het vervelende is: precies op het moment dat je deze functies nodig hebt op de middelbare school, zijn ze nog volop in ontwikkeling.
Dus waar jij als volwassene misschien gewend bent om vooruit te denken en dingen in kleinere stappen op te delen, is dat voor je kind nog heel moeilijk… en soms ook gewoon nog niet goed mogelijk.
Daar komt bij dat pubers een sterke behoefte hebben aan autonomie. Dus zodra jij zegt: “Zullen we even samen plannen?”, voelt dat vaak als bemoeienis. En dan krijg je weerstand.
Waarom die mislukte planning niet per se slecht is
Veel kinderen ‘overleven’ de onderbouw prima met last-minute werk. En ja… dat is frustrerend voor ouders (Hij heeft nooit ‘leren leren’). Maar het wordt pas echt leerzaam als het níet meer lukt.
Pas als ze ervaren dat één avond stampen niet genoeg is…
Als ze in tijdnood komen, of net een onvoldoende halen… Dan pas komt er ruimte om te leren. Niet omdat jij ervoor waarschuwt omdat je het ziet aankomen, maar omdat ze het zelf voelen. En daar zit de sleutel.
Wat helpt dan wél als het om plannen gaat?
Stel vragen in plaats van zenden
“Wat heb je deze week aan toetsen?”
“Wat lijkt je een goed moment om daarmee te starten?”
Evalueer achteraf
“Wat werkte goed?”
“Wat was lastig?”
“Wat zou je een volgende keer anders doen?”.
En let op: je toon is bij dit onderwerp allesbepalend. Als daar ook maar een grammetje ‘told you so’ in zit, haakt je kind af. Leef gewoon mee en hou een nieuwsgierige open houding aan.
Maak het klein
Geen perfect weekschema, maar een lijstje voor één toets… of samen even kijken naar één vak
Leg uit wat plannen oplevert
Niet: je moet plannen… maar: als je vooruit kijkt, hoef je niet alles op het laatste moment te doen. Dat scheelt stress.
En… laat het af en toe misgaan
Dit kost je veel uurtjes mediteren en loslaten… kun jij het verduren als het mis gaat? Ik denk dat dát een van de moeilijkste dingen voor ouders is en een van de belangrijkste dingen om te leren. Kijk nog even hoe mooi Michelle Obama het uitlegt. Kinderen móeten tegen die muur lopen…
Tot slot
Niet elk kind wordt een planner op de middelbare school. Onze zoon heeft het vwo gehaald zonder ook maar iets te plannen. Nou ja, soms maakte ik er een met hem, als het allemaal zo veel was, en dan concludeerde hij: “Oh het is eigenlijk best haalbaar” en dan ging hij opgelucht weer gamen. Hij is nu 2e jaars student en is gek op planningen maken, want inmiddels is de noodzaak er meer dan toen.
Niet elk kind hóeft een planning te hebben. Niet elk hoofd houdt daarvan. Maar elk kind kan wél leren om te kijken wat werkt… en wat niet.
En die vaardigheid (dus erover nadenken, jezelf bijsturen, nieuwe keuzes maken) is uiteindelijk veel belangrijker dan het kunnen invullen van een strak schema.
Dus de volgende keer dat je kind weer in de knel komt: spring niet meteen in de actiestand. Ga er eens naast zitten, niet om het over te nemen of te fixen… maar om samen te kijken: wat kun je hier nu van leren?
Training 'ik leer leren'
In het hele land wordt de training ‘Ik leer leren’ gegeven, in groepjes of indvidueel. Een kind ‘leren leren’ is veel meer dan een kind leren hoe je een planning maakt (dat kunnen ze heus wel).
Het gaat erom dat een kind nadenkt over het nut van een planning, dat een kind leert evalueren en bijsturen. Ik denk dat dat de grootste winst van zo’n traject is.
Wil je hier meer info over? Kijk dan eens op mijn website en boek een kennismakingsgesprek.
