Bij ons in huis praten we al een week over de Dramadriehoek. Niet dat er opeens meer drama is, integendeel. Het is meer dat mijn man zich erin verdiept heeft en zo enthousiast is. Hij vindt het altijd fijn als zo’n model dingen logisch maakt. Hij legde het zelfs aan onze kinderen uit, die er nu ook mee ‘spelen’.
In dit blog lees je hoe de Dramadriehoek werkt en vooral hoe je dit handig kunt gebruiken in je communicatie met je kind. Juist om dat drama te voorkomen.
Als je het eenmaal snapt, herken je de Dramadriehoek in allerlei dagelijkse dingetjes. Je wordt er zo gemakkelijk ingezogen. Het is net of de ander je ‘uitnodigt’ erin in mee te gaan. Maar als je doorhebt wat er gebeurt, kun je kiezen om het anders te doen. En zoals mijn man zei: opeens voelt alles veel minder persoonlijk.
De Dramadriehoek in een gezin met pubers
De Dramadriehoek, ontwikkeld door Stephen Karpman, bestaat uit drie rollen: de Aanklager, de Redder en het Slachtoffer.
> De aanklager is boos op de ander en geeft de ander de schuld.
> Het slachtoffer voelt zich zielig en niet begrepen.
> De redder komt ongevraagd redden.
In conflictsituaties neem je elk een van die rollen in. Bijvoorbeeld in een gezin met pubers:
- De puber als Slachtoffer: “Jullie begrijpen me nooit!” of “Het lukt me gewoon niet!”
- De ouder als Redder: “Laat me je helpen,” of “Ik zal je even vertellen wat papa net bedoelde toen hij boos was.”
- De puber als Aanklager: “Door jou kom ik nu te laat!”
- De ouder als Slachtoffer: “Ik doe zóveel voor je en wat krijg ik ervoor terug?”
- De ouder als Aanklager: “Jij luistert echt nooit!”
Vaak wisselen deze rollen elkaar snel af. Een puber die zichzelf als slachtoffer ziet, kan snel overschakelen naar de rol van aanklager als hij of zij zich niet serieus genomen voelt. Als ouder kun je dan in de valkuil stappen van de redder die alles wil oplossen, of je raakt geïrriteerd en wordt zelf de aanklager.
Je kunt met 2 personen die driehoek bemannen, en steeds van plek wisselen, maar ook gebeurt het vaak met 3 personen: ouder A is boos op het kind, het kind voelt zich slachtoffer en ouder B gaat de boel proberen te redden. Waarna de rollen verwisselen: ouder A wordt dan boos op ouder B die zich ermee bemoeit, waarna ouder B zich slachtoffer voelt. En dan gaat het kind misschien zelfs in de reddersrol.
Waarom pubers extra vatbaar zijn voor drama
In de puberteit is je kind volop bezig met het ontwikkelen van een eigen identiteit en onafhankelijkheid. Daarbij horen emoties die intens en snel kunnen omslaan. Bovendien is het puberbrein nog volop in ontwikkeling, waardoor rationele afwegingen soms lastig zijn. Dat maakt pubers extra gevoelig voor het mechanisme van de Dramadriehoek.
Als ouder wil je waarschijnlijk het liefst helpen en begeleiden. Je wilt problemen voorkomen die je kind nog helemaal niet ziet aankomen. Maar goedbedoelde adviezen of kritiek worden snel opgevat als bemoeienis of afwijzing. Voor je het weet, beland je samen in een emotionele spiraal.
Wie is er OK?
Wat de Dramadriehoek nou zo ‘dramatisch’ maakt, is hoe elk van de 3 rollen over zichzelf en over de ander denkt.
De aanklager voelt zich vaak superieur: ik ben OK, de ander is niet OK
Het slachtoffer voelt zich machteloos: ik ben niet OK, de ander is wel OK
De redder voelt zichzelf ook superieur: ik ben OK, de ander is niet OK
Juist het feit dat je jezelf of de ander op dat moment ‘niet OK’ vindt, maakt dat je in de dramadriehoek schiet.
Hoe blijf je als ouder uit de Dramadriehoek?
Als je oplet, zul je op je werk of in de communicatie met familie of vrienden ook de Dramadriehoek herkennen.
Om niet meegezogen te worden in het drama, kun je bewust kiezen voor een andere benadering. Zodra iemand uit de driehoek stapt, is er geen drama meer. De sleutel: blijf vanuit een volwassen houding communiceren.
Hoe doe je dat in een huishouden met explosieve pubers? Hier volgen wat extra tips om uit het drama weg te blijven:
- Stap uit de rol van Redder
Het is verleidelijk om alles op te lossen voor je puber, zeker als je ziet dat hij of zij worstelt. Je mag best helpen, maar doe het niet ongevraagd. Een betere manier om je kind te helpen is door vragen te stellen en hem of haar zelf verantwoordelijkheid te laten nemen. Bijvoorbeeld:- “Hoe denk je dat je dit kunt aanpakken?”
- “Wat heb je nodig om dit op te lossen?”
- Blijf kalm en volwassen
Pubers kunnen scherpe opmerkingen maken. Laat je niet meeslepen in emoties. Neem een korte pauze als je merkt dat je boos wordt. Adem diep in, tel tot tien, en reageer vanuit rust. Bijvoorbeeld:- In plaats van: “Je luistert nooit!” kun je zeggen: “Ik merk dat ik het lastig vind dat je nu niet luistert. Kunnen we straks rustig praten?”
- Erken de gevoelens van je puber
Pubers willen vaak vooral gehoord en begrepen worden. Erken hun gevoelens zonder te oordelen of meteen een oplossing te bieden.- “Ik hoor dat je gefrustreerd bent.”
- “Ik snap dat je boos bent. Kun je me uitleggen wat er precies speelt?”
- Bewaar gelijkwaardigheid: ‘Ik ben OK, jij bent OK’
Iedereen is gewoon OK, mensen doen alleen soms onhandig omdat ze blijkbaar op dat moment niet anders kunnen. Herinner jezelf eraan dat je puber, ondanks zijn/haar emoties, in staat is om problemen zelf op te lossen. Zie jezelf niet als de redder, maar als iemand die ondersteunt als dat nodig is.
Stap over naar de Winnaarsdriehoek
Voor elk van de 3 rollen in de Dramadriehoek is een uitweg. Het ultieme doel is dat je met elkaar in de ‘Winnaarsdriehoek’ komt. In deze driehoek zijn de drie rollen:
- grenzen aangeven
- kwetsbaar zijn
- helpen
Het belangrijkste verschil is dat ieder verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen gedrag en op een respectvolle manier communiceert. Het maakt ook dat je veel minder in die oude emoties schiet. Hieronder lees je hoe dat werkt, met herkenbare voorbeelden:
* De aanklager moet leren grenzen aangeven *
Een aanklager wijst de ander af of legt de schuld bij iemand anders. In plaats daarvan kun je assertief zijn: duidelijk communiceren wat je wilt en grenzen stellen zonder te beschuldigen.
Voorbeeld:
Je puber maakt geen huiswerk.
In de Dramadriehoek zeg je boos: “Je bent zo lui! Je doet nooit wat je moet doen!” Dit roept waarschijnlijk weerstand op.
In de Winnaarsdriehoek zeg je: “Ik merk dat je je huiswerk niet hebt gemaakt. Het is belangrijk dat je je verantwoordelijkheden nakomt. Hoe ga je dat aanpakken?” Dit laat ruimte voor een volwassen reactie van je puber.
* Het slachtoffer moet leren kwetsbaarheid tonen *
Spreek vanuit je eigen gevoelens en grenzen. Een slachtoffer voelt zich machteloos en klaagt vaak zonder verantwoordelijkheid te nemen. De gezonde tegenhanger is kwetsbaarheid: durven je gevoelens te delen en duidelijk om hulp vragen als dat nodig is.
Voorbeeld:
Puber: “Het is niet eerlijk dat ik altijd moet afruimen, terwijl (naam broer) nooit iets doet!”
In de Dramadriehoek blijft de puber klagen en verwacht dat jij het oplost.
In de Winnaarsdriehoek leert de puber: “Ik vind het oneerlijk dat ik vaker moet afruimen. Kunnen we kijken hoe we dit eerlijker verdelen?”
Als ouder kun je dit aanmoedigen door te zeggen: “Ik waardeer dat je dit eerlijk zegt. Laten we een oplossing zoeken.”
* De redder moet leren helpen *
Een redder wil alles (vaak ongevraagd) oplossen voor anderen, maar dat maakt de ander vaak afhankelijk. Als helper bied je steun, maar laat je de ander ook zelf verantwoordelijkheid nemen.
Voorbeeld:
Jij ziet dat je puber gestrest is over een toets.
In de Dramadriehoek zeg je: “Laat mij het uitleggen, dan hoef jij je geen zorgen te maken.” Je neemt het over. Of wat dacht je van: “Ik meld je wel ziek morgen“.
In de Winnaarsdriehoek zeg je: “Ik merk dat je je zorgen maakt. Wil je dat ik met je meedenk over een planning?”. Of: “Vind je het fijn om samen te leren?”. Zo help je je kind zonder het probleem voor hem of haar op te lossen.
Meer lezen? Ik heb al eerder een blog gemaakt over de dramadriehoek. Door op hier bewust mee om te gaan, ontstaat een gezondere dynamiek in huis. Je puber voelt zich serieus genomen, en jij als ouder blijft kalm en duidelijk. Zo leer je allemaal om op een betere manier conflicten aan te pakken… en weg te blijven van het drama…
